Rysunek 9 jest graficznym obrazem przypadku przeciwnego, w którym zakładamy, że elastyczność podaży dobra A jest sztywna. Oznacza to, że nałożenie podatku nie wywołuje zmiany ceny brutto dobra A, natomiast spada cena netto tego dobra w wielkości odpowiadającej wielkości nałożonego podatku.
przeczytaj resztę
Funkcja racjonalności wydatkowania środków publicznych przez tworzenie funduszy celowych związana jest także z technikami finansowania. Chodzi w szczególności o:
przeczytaj resztę
Wśród zasad sprawiedliwego opodatkowania najmniej wątpliwości budzi zasada powszechności, według której ciężary podatkow-e powinny mieć charakter powszechny, czyli każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego (np. wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze psów, samochodów itd.).
przeczytaj resztę
Głównym problemem, występującym w procesie alokacji dóbr publicznych, jest sprecyzowanie kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzje o rodzajach i ilości wytwarzanych dóbr publicznych. Wprawdzie dobra publiczne nie są wytwarzane i alokowane według kryteriów rynkowych, niemniej jednak w teorii wyboru publicznego dokonuje się porównań kryteriów, które występują przy alokacji dóbr prywatnych i alokacji dóbr publicznych. Zdaję sobie w pełni sprawę, że takie porównania są ryzykowne i mogą prowadzić do powierzchownych wniosków. Analizę taką warto jednak przeprowadzić, gdyż pozwala ona lepiej zrozumieć sens mechanizmu alokacji dóbr publicznych. Pomogą nam w tym dwa rysunki.
przeczytaj resztę
Dla uformowania budżetu państwa kluczowe znaczenie miało coraz wyraźniejsze wraz z upływem czasu zarysowywanie się granic gospodarki publicznej. Proces ten rozpoczął się w XIV wieku we Francji. Stosunkowo wcześnie rozdział taki dokonał się w Polsce: już w 1504 r. podczas obrad Sejmu w Piotrkowie rozdzielono skarb koronny i skarb publiczny.
przeczytaj resztę
Badania nad programowaniem budżetowym rozpoczęły się po drugiej wojnie światowej w krajach Europy Zachodniej i przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Do najbardziej rozwiniętych metod zaliczyć należy3:
przeczytaj resztę
Na podstawie dotychczasowych rozważań możemy zidentyfikować główne narzędzia, jakimi państwo może się posługiwać w realizacji wymienionych celów, które – podkreślam – mają przede wszystkim cel pozafiskalny. Cała sztuka polityki fiskalnej polega właśnie na tym, żeby państwo umiejętnie łączyło realizację podstawowych celów polityki fiskalnej (gromadzenie potrzebnych państwu środków pieniężnych) z równoczesnym, niejako „przy okazji”, rozwiązywaniem innych ważnych celów gospodarczych i społecznych. Do realizacji wymienionych szczegółowych celów polityki fiskalnej służyć mogą:
przeczytaj resztę
Ostatni z wymienionych sposobów występuje rzadko. Może przynieść władzom publicznym (państwu) doraźne korzyści w postaci kasacji długów, ale w dłuższej perspektywie obraca się przeciwko państwu. Wyraża się to w podważaniu zaufania do państwa ze strony obywateli i innych podmiotów pożyczających. Repudiacja długów wyrządza jeszcze większe szkody przez to, że narusza podstawy państwa jako instytucji. Odbudowanie zaufania do państwa może potrwać dziesięciolecia.
przeczytaj resztę
Nałożenie podatku na sprzedawane dobro A wywołuje więc wielorakie skutki. Dla producenta dotkliwy jest nie tylko spadek popytu na dobro A, lecz także spadek wpływów ze sprzedaży netto jako wypadkowa dwóch czynników: spadku sprzedaży oraz spadku ceny netto. Podwyższona cena brutto na jednostkę dobra A, jako skutek nałożenia podatku, została więc częściowo pokryta przez sprzedającego, a częściowo przez kupującego, przy czym ten ostatni w naszym przykładzie ponosi większą część ciężaru podatkowego.
przeczytaj resztę
Jeśli chodzi o władze lokalne, to domeną ich działalności są potrzeby mające decydujące znaczenie dla życia poszczególnych obywateli i społeczności lokalnych. Typowe zadania lokalnych władz publicznych związane są z:
przeczytaj resztę
Powróćmy do sprawy racjonalnego fiskalizmu. Z samej nazwy wynika, że fiskalne działanie państwa powinno uwzględniać interesy nie tylko władz publicznych, lecz także podatników. Z zasady tej wypływają wnioski, że aparat skarbowy nie może działać w sposób bezwzględny w tym sensie, że cel fiskalny przesłania inne cele, a także negatywne skutki bezwzględnego egzekwowania należności podatkowych. Sytuację podatnika w gospodarce rynkowej, w ramach której występuje ryzyko i niepewność, mogą charakteryzować m.in. przejściowe trudności finansowe, co uniemożliwia np. terminowe regulowanie zobowiązań podatkowych, lub trwalsze zaleganie z podatkami. Racjonalna działalność władz skarbowych charakteryzuje się analitycznym i zindywidualizowanym podejściem do sytuacji podatnika. W wyniku takiego postępowania skarb państwa niekiedy musi podjąć ryzyko polegające m.in. na częściowym lub definitywnym zaniechaniu poboru zaległości podatkowych, rozłożeniu zaległości podatkowych na raty, umorzeniu karnych odsetek itd. Podobnym narzędziem mogą być ulgi podatkowe przyznawane na podstawie indywidualnych decyzji (ulgi pozasystemowe) władz skarbowych.
przeczytaj resztę
Sprawne procedury legislacyjne dlatego warunkują skuteczność polityki fiskalnej, że polityka ta dotychczas jest prowadzona metodą prób i błędów. Jest oczywiste, że główne zasady tej polityki nie mogą ulegać nadmiernej fluktuacji (do czego zaraz powrócę), ale też zmieniająca się sytuacja w gospodarce i społeczeństwie, w tym sytuacja międzynarodowa, powoduje, że ustalony system podatkowy, system wydatków itd. mogą okazać się niewystarczające do realizacji celów polityki fiskalnej. Wprowadzenie zmian w tym zakresie wymaga zmian w podstawach prawnych. Doświadczenie wielu krajów o rozwiniętej polityce fiskalnej pokazuje, że wprowadzenie zmian do systemu podatkowego, zwiększenie deficytu budżetowego, zwiększenie pewnych wydatków publicznych itp. napotyka ogromne trudności, których pokonanie zabiera wiele czasu. Wszystko to opóźnia skuteczność polityki fiskalnej. Jeżeli nawet uda się przeprowadzić proces legislacyjny związany ze zmianami w polityce fiskalnej, to i tak przez ten czas układ gospodarczy na tyle już się zmienił, że podjęte środki polityki fiskalnej są spóźnione. Ten argument nie może być lekceważony. Jest on zresztą silnie eksponowany przez przeciwników wykorzystywania polityki fiskalnej do interweniowania w gospodarkę. Twierdzą oni, że znacznie łatwiejsze do zastosowania są narzędzia polityki monetarnej, zwłaszcza polityka stóp procentowych banku centralnego oraz polityka kursowa, gdyż ich zastosowanie nie wymaga wiele czasu. Zwolennicy monetarys- tycznego oddziaływania na gospodarkę słusznie podkreślają, że wobec dużej niezależności władz monetarnych od polityki znacznie łatwiej jest posługiwać się tymi narzędziami, niż instrumentami fiskalnymi, które zawsze są poddane procesowi politycznemu.
przeczytaj resztę