Przez polityczne czynniki równowagi budżetowej rozumie się zespół zachowań państwa, które układają się w określoną strategię państwa. Tak więc, jeżeli państwo realizuje strategię silnej władzy centralnej w stosunku do gospodarki i społeczeństwa, to musi to mieć wyraz w budżecie państwa, tzn. w jego wielkości oraz strukturze dochodów i wydatków. Wyrazem centralistycznej strategii państwa mogą być znaczne nadwyżki budżetowe jako skutek ich nadmiernej – w stosunku do rzeczywistych potrzeb – centralizacji. W działalności budżetowej chodzi wówczas nie tyle o zgromadzenie potrzebnych państwu (centrum) dochodów, ile o pozbawienie tych dochodów innych podmiotów, np. przedsiębiorstw.
Polityczne czynniki równowagi budżetowej nie są łatwe do identyfikacji i klasyfikacji, ponieważ zmieniają się w zależności od sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej kraju i państwa. Mogą np. występować sytuacje, w których państwo, aby nie pogarszać nastrojów społecznych (co godziłoby w samo państwo) nie decyduje się na zwiększenie stopy opodatkowania społeczeństwa, mimo że względy równowagi budżetowej przemawiałyby za takim rozstrzygnięciem. Podobne względy mogą być brane pod uwagę przy zaniechaniu przez państwo redukcji wydatków na różne cele społeczne i gospodarcze, np. raptowne cofnięcie subsydiów budżetowych dla deficytowych przedsiębiorstw, co wywoła albo znaczny wzrost cen wytwarzanych przez nie towarów, albo bankructwo, powstanie bezrobocia itd.
Analizując polityczne czynniki kształtowania równowagi budżetowej nie można zapomnieć o tym, że rozmiary redystrybucji budżetowej i jej struktura są wypadkową różnych sił politycznych: grup interesów ekonomicznych, zawodowych, regionalnych itd. Stąd też zmiana zakresu redystrybucji budżetowej, a tym bardziej jej struktury, co pociąga za sobą utratę korzyści przez jedną grupę (siłę), a powiększenie korzyści innej, jest niezwykle trudna do przeprowadzenia.
Inny polityczny aspekt równoważenia budżetu wiąże się z celowym utrzymywaniem stanu jego nierównowagi. Przesłanką takiej strategii działania państwa jest społeczna percepcja i ocena takich zjawisk, jak „nadwyżka” czy „deficyt”. Obywatel odbiera takie zjawiska przez pryzmat własnej gospodarki pieniężnej (budżetu domowego), czyli ma mikroekonomiczny punkt widzenia, tymczasem reguły rządzące gospodarką pieniężną w skali makro są inne. Niemniej jednak występowanie nadwyżki budżetowej może pomagać – jeżeli taki jest interes polityczny państwa – w wywołaniu wrażenia, że stan gospodarki jest korzystny. Przeciwnie, państwo może sztucznie wywołać deficyt budżetowy po to, aby łatwiej było osiągnąć pewne cele, np. zmniejszyć wydatki na te dziedziny życia gospodarczego i społecznego, przeciw którym występuje całe społeczeństwo lub niektóre jego grupy.
Leave a reply