Dla sprawnego funkcjonowania systemu Finansów publicznych, czego wyrazem jest przede wszystkim jak najlepsze wykorzystanie środków publicznych – a więc jak najlepsze zaspokojenie potrzeb lokalnych, regionalnych i ogólnokrajowych – ważne jest, w jaki sposób gromadzone są środki pieniężne oraz w jaki sposób są wydatkowane. Trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że między procesami tworzenia zasobów publicznych a procesami ich wydatkowania mogą zachodzić istotne różnice, jeśli popatrzymy na te procesy z punktu widzenia stopnia decentralizacji.
Analizę tego problemu rozpoczniemy od procesu wydatkowania środków publicznych. Z perspektywy ostatecznego zużycia środków publicznych, nawet w najbardziej scentralizowanym systemie ich gromadzenia, wykorzystanie ich następuje w trybie zdecentralizowanym. Wyrazem tego są wydatki jednostek podstawowych (podmiotów) w związku z realizacją ich zadań i celów. Istota problemu tkwi jednak w tym, kto decyduje o wydatkowaniu środków. Chodzi tutaj zarówno o decyzje dotyczące globalnych wielkości środków, jak i o decyzje dotyczące szczegółowego ich wykorzystania, np. na wynagrodzenia osób zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego, na zakupy materiałów, zakupy inwestycyjne, podejmowanie inwestycji budowlanych itp.
Teoria i praktyka finansów publicznych zgodnie potwierdza prawidłowość, że wykorzystanie środków publicznych jest tym bardziej efektywne, im dysponenci środków i realizatorzy zadań publicznych są bliżej społeczności, na rzecz której działają. Prawidłowości tej nie trzeba szerzej wyjaśniać, gdyż jej istota polega po prostu na lepszym rozpoznaniu potrzeb i lepszej alokacji środków. Ważnym czynnikiem jest ponadto kontrola wydatkowania środków przez społeczności lokalne. Jest ona możliwa tylko wtedy, gdy są one wydatkowane przez mniej anonimowych decydentów. Możliwości kontroli są zdecydowanie mniejsze w przypadku silnie scentralizowanego systemu decydowania o wydatkowaniu środków publicznych.
Podzielając w pełni pogląd, że decentralizacja decyzji o wydatkowaniu środków publicznych, czyli decentralizacja finansowa, sprzyja ich racjonalnemu wykorzystaniu, nie można jednak nie dostrzegać problemów, które pojawiają się w związku z tymi procesami. Problemy te tkwią przede wszystkim w dwóch rodzajach przyczyn: po pierwsze, w przyczynach obiektywnych, po drugie, w przyczynach subiektywnych.
Leave a reply