Przedstawione wyżej przykłady opodatkowania produktów oraz opodatkowania pracy żywej wykazują jednocześnie, że podatki mogą wpływać na stopień wykorzystania zasobów w gospodarce. Stąd też w gospodarce rynkowej tak duże znaczenie przywiązuje się do skutków, jakie wywołują ciężary podatkowe. Skutki te określane są obrazowo jako „efekt spustoszenia” (waste). Graficznym obrazem tego zjawiska jest rys. 12.
W przykładzie przyjmujemy, że krzywa popytu na siłę roboczą DD jest opadająca, gdyż przedsiębiorstwa dążą do zwiększenia zatrudnienia „kosztem” zmniejszenia zużycia kapitału rzeczowego. Krzywa podaży siły roboczej SS wznosi się ku górze, gdyż pracownicy dążą do wzrostu płacy realnej. Punkt równowagi E wyznacza rynkowe optimum alokacji zasobów pracy. Na skutek nałożenia podatku zmniejsza się popyt na siłę roboczą, co oznacza że pewna liczba godzin nie zostaje wykorzystana. Trójkąt E’EA reprezentuje więc społeczny „efekt spustoszenia”, będący wynikiem nałożenia podatku. Efekt ten jest różnicą między wartością krańcową jednej godziny pracy dla przedsiębiorstwa a kosztem krańcowym jednej niewykorzystanej godziny pracy przez pracowników. W ten sposób podatek działa antystymulacyjnie na pracowników wywołując zjawisko zniekształcenia (distortion). Zjawisko to polega na tym, że w wyniku nałożenia podatku cena pracy rośnie w sposób sztuczny.
Przedsiębiorstwa płacąc podwyższoną stawkę płac zniekształcają, tzn. zawyżają, wartość krańcową produktu wytworzonego w czasie jednej godziny pracy. Wartość ta przekracza wartość krańcową produktu jednej godziny pracy pracownika zwolnionego w wyniku ograniczenia popytu na siłę roboczą. W ten sposób społeczeństwo pozbawione jest przyrostu produktu krańcowego (realnego), który mógłby być wytworzony, gdyby na przeszkodzie nie stały podatki. Jak z tego wynika, wzrost podatków może okazać się kosztowny dla społeczeństwa i może zniechęcać do pracy6.
Opisany mechanizm wpływu podatków na alokację produktów oraz zasobów pracy działa w podobny sposób w przypadku pozostałych rodzajów zasobów, tzn. ziemi i kapitału rzeczowego. Opodatkowanie tych zasobów powoduje wzrost ich ceny i wszelkie skutki związane z funkcjonowaniem rynku. W przypadku ziemi działanie tego mechanizmu trzeba rozważać uwzględniając specyficzny charakter tego zasobu, polegający na bezwzględnej jego ograniczoności.
Leave a reply