Problem racjonalizacji wydatków publicznych musi być rozwiązywany w dwóch zasadniczych płaszczyznach:
– makroekonomicznej,
– mikroekonomicznej.
W płaszczyźnie makroekonomicznej chodzi o ustalenie racjonalnego – dla społeczeństwa i gospodarki – poziomu i struktury wydatków publicznych. W zakres tego zagadnienia wchodzi nie tylko bezwzględny poziom wydatków czy relatywny poziom wydatków publicznych, w odniesieniu najczęściej do PKB, lecz także ich wewnętrzna struktura. Racjonalizacja struktury wydatków publicznych musi być dokonywana w różnych przekrojach, a więc w przekroju funkcji państwa, działów gospodarki narodowej, rodzaju funduszy wykorzystywanych do alokacji środków publicznych, szczebla ich rozdysponowywania, form ponoszenia wydatków itd. Dla racjonalnego wykorzystania środków publicznych ważne jest bowiem nie tylko, i l e środków publicznych jest wydatkowanych i n a co, istotne jest także jak środki te są wydatkowane. Z makroekonomicznego punktu widzenia ważne jest więc, czy środki publiczne wydatkowane są przez budżet, czy przez fundusze celowe. Nadmiernie rozbudowany system alokacji środków publicznych przez fundusze celowe zmniejsza swobodę wyboru władz publicznych co do ich przeznaczenia w danym roku fiskalnym, a to może być przyczyną nieracjonalnego wykorzystania globalnej wielkości środków publicznych. W zakres racjonalności makroekonomicznej wchodzi także struktura wydatkowania środków według szczebla władz publicznych. Doświadczenia wielu krajów pokazują, że środki publiczne przeznaczane na poszczególne cele i zadania lepiej są wykorzystywane przez władze lokalne (samorządowe), gdyż mają one lepsze rozeznanie w skali potrzeb, ich rodzajach, pożądanych preferencjach itd., niż władze publiczne szczebla pośredniego, a tym bardziej szczebla centralnego. Racjonalne wydatkowanie środków publicznych uwarunkowane jest więc także tym, kto wydatkowuje środki oraz jaki jest dystans między gestorem środków publicznych a podmiotem, który je wydatkowuje.
Druga płaszczyzna racjonalizacji wydatków publicznych ma wymiar mikroekonomiczny. Dotyczy ona podmiotów, które bezpośrednio wykorzystują środki publiczne, a więc jednostek sektora publicznego, w przypadku Polski jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.
Leave a reply