Finansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych jest możliwe tylko przy określonym systemie wyrzeczeń jednostek, które pozbawiane są części dochodów – oddają je na rzecz społeczeństwa (państwa) lub wspólnot lokalnych. Termin „wyrzeczenia” ma tutaj szczególne znaczenie, gdyż w istocie jednostki (obywatele) są zmuszane do tych wyrzeczeń. Stąd też lepsze jest określenie ekonomicznych skutków redystrybucji dochodów jako ciężarów ponoszonych przez jednostki na rzecz ogółu. Wyłania się tutaj nowy aspekt redystrybucyjnej działalności władz publicznych, a mianowicie indywidualne kryteria tych ciężarów. Powstają pytania: jakie instrumenty zastosować i w jaki sposób je zbudować, aby przez działalność redystrybucyjną nie naruszać w rażący sposób interesów ekonomicznych poszczególnych jednostek, gdyż mogłoby to prowadzić do zagrożenia ich egzystencji i rozwoju. Zagadnienie to ma także wymiar etyczny.
O ile więc redystrybucja dochodów dokonuje się zawsze czyimś „kosztem” i na czyjąś „korzyść”, o tyle rozmiary tych „kosztów” i „korzyści” mogą być różne dla poszczególnych obywateli. Pojawia się istotny problem kryteriów sprawiedliwego rozłożenia ciężarów finansowania zadań publicznych i społecznych.
W praktyce możliwe jest stosowanie różnych zasad. Jeżeli wychodząc z ogólnych przesłanek uznamy, że redystrybucja dochodów jest konieczna, to z punktu widzenia indywidualnego podmiotu idealne byłoby rozwiązanie, w którym uzyskanie przez pewną osobę w wyniku redystrybucji określonych korzyści nie powodowałoby pogorszenia sytuacji innych osób. Zasada ta powinna być bezwzględnie przestrzegana, ale jej wykonanie napotyka trudności związane z mierzeniem „korzyści” i „strat”, które powstają w wyniku redystrybucji. Trudności te wynikają nie tylko z natury skutków, które wywołuje redystrybucja dochodów. Korzyści obywateli z tytułu wydatków (dóbr) publicznych są trudno mierzalne. Podobnie jest ze „stratami” powstałymi na skutek redystrybucji dochodów. Wprawdzie można ustalić, jaka część dochodów obywatela jest przymusowo (podatek) przejęta przez władze publiczne, ale ze względu na różne możliwości wykorzystania (zastosowania) dochodów rozmiary utraconych korzyści są trudne do ustalenia. Gdyby nawet nie istniały wymienione trudności, to i tak pomiar ten byłby w praktyce niewykonalny ze względu na ogromną liczbę jednostek (obywateli). W teorii finansów publicznych i w praktyce analizuje się więc typowe przypadki reprezentujące różne grupy społeczne, grupy przedsiębiorstw itd.
Leave a reply