Istota mechanizmu przejmowania przez państwo dochodów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw stwarza jednak wiele niebezpieczeństw, nie tylko na płaszczyźnie politycznej. Sposób działania państwa w sferze dochodowej, a zwłaszcza arbitralność decyzji fiskalnych, przyjmująca czasami postać woluntaryzmu, przynosi negatywne skutki dla podmiotów, od których państwo przejmuje dochody, jak też dla całej gospodarki narodowej. Sytuacja taka występuje wtedy, gdy interweniowanie państwa w dochody podmiotów prowadzi do recesji czy nawet kryzysu gospodarczego. Metoda pozyskiwania przez państwo dochodów, której istotą nie jest wysiłek ekonomiczny, lecz jedynie administracyjny, stwarza jak gdyby naturalne warunki do nieefektywnego wykorzystywania pieniężnych środków publicznych, marnotrawstwa, a nawet defraudacji funduszy publicznych. W każdym razie działalność państwa w tej dziedzinie musi być poddana szczególnej kontroli. Kontrola ta nie może ograniczać się – co już wiemy – do realizowanych na drodze przymusu dochodów, musi obejmować także kierunki i sposoby ich wydatkowania. Państwo nie gromadzi dochodów tak w ogóle, ale w związku z określonymi celami. Stąd nie można interesować się jedynie dochodową stroną aktywności państwa. Zakres i rodzaje interwencji państwa w dochody gospodarstw domowych i przedsiębiorstw muszą być wiązane z korzyściami, jakich oczekują podmioty pozbawiane części swoich dochodów.
Z historii instytucji budżetu państwa wiemy, że wraz z upływem czasu możliwości wpływania obywateli i podmiotów gospodarczych na działalność państwa w dziedzinie przejmowania dochodów i sposobów ich wykorzystywania stale się rozszerzają. Podstawy tego tworzą instytucje działające w ramach systemu demokratycznego, takie jak parlament, a w jego ramach opozycja, ale również opozycja pozaparlamentarna, organizacje i stowarzyszenia, których celem jest obrona podatników przed samowolą państwa. Rozszerzanie i doskonalenie wpływu obywateli i podmiotów gospodarczych na działalność państwa w sferze dochodowej ogranicza jedynie samowolę fiskalną państwa, nie eliminuje jednak naturalnej sprzeczności interesów między państwem a obywatelami i przedsiębiorcami. Najlepszą metodą jest więc poszukiwanie kompromisu i społeczna aprobata interwencji państwa w dochody gospodarki i społeczeństwa. Aby osiągnąć takie cele, polityka państwa w zakresie przejmowania dochodów musi spełniać szereg warunków, np.: jawność i stabilność zasad ingerowania w dochody, sprawiedliwe rozłożenie ciężarów publicznych, oszczędne gospodarowanie środkami publicznymi. (Do kwestii tych będę wielokrotnie powracać.)
Leave a reply