Okres fiskalny jest jednak okresem stosunkowo krótkim, stąd też zaciąganie pożyczek krótkoterminowych może wynikać z niemożności zrównoważenia budżetu państwa w dwóch, trzech latach. W teorii finansów publicznych postuluje się właśnie wydłużenie okresu równoważenia budżetu do kilku lat, a nawet powiązanie z przebiegiem cyklu koniunkturalnego. W każdym jednak razie krótkoterminowy dług publiczny związany jest z bieżącymi potrzebami władz publicznych i zaciąga się go nie na konkretne cele, lecz w związku z równoważeniem budżetu państwa w ogóle. Przypomnijmy, że cechą charakterystyczną budżetu jest jego ogólny charakter.
Fundowany dług publiczny powstaje z zaciągania pożyczek długoterminowych, z których finansuje się wydatki majątkowe, związane zwłaszcza z budową obiektów użyteczności publicznej. Powstający w wyniku tych wydatków majątek publiczny jest materialnym zabezpieczeniem pożyczek, a ponadto może przynosić pewne dochody, które będą źródłem spłaty długu. Wszystko zależy od tego, jakie obiekty użyteczności publicznej finansuje się z zaciąganych pożyczek, czy obiekty te można dzierżawić, prywatyzować, sprzedawać itd. Istotne jest jednak, że powstawanie długu publicznego przysparza społeczeństwu majątku, który bezpośrednio przynosi mu korzyści.
Władze publiczne nie tylko zaciągają pożyczki, ale zdarza się także, że udzielają pożyczek. Analizując problem długu publicznego zawsze trzeba uwzględniać czynnik czasu. Jest on szczególnie istotny przy kolejnych rodzajach długu publicznego. Z punktu widzenia zasad ewidencji, a także z punktu widzenia rzeczywistego obciążenia gospodarki i społeczeństwa długiem publicznym, należy rozróżnić:
– dług publiczny brutto,
– dług publiczny netto.
Dług publiczny brutto
Wyjaśnienie istoty długu publicznego brutto leży właśnie w fakcie, że władze publiczne mogą również udzielać pożyczek innym podmiotom, lokować nadwyżki na rynkach finansowych itp. Pożyczki udzielane przez władze publiczne są m.in. wyrazem polityki prowadzonej przez dany kraj. Jednocześnie w tym samym roku fiskalnym rząd może zaciągać pożyczki w innym kraju. Motywy działania rządów (państwa) są w tych przypadkach niejednokrotnie złożone. Częściej jednak jest tak, że w okresach dobrego stanu finansów władze publiczne mogą pożyczać na okresy wieloletnie, a gdy stan finansów się pogorszy, same zmuszone są zaciągać pożyczki. Wtedy właśnie wielce przydatne jest rozróżnienie między długiem publicznym brutto i netto.
Istnieją jednak także i inne sytuacje, w których podział długu publicznego na brutto i netto jest potrzebny. Operacje dochodowo-wydatkowe władz publicznych przybierają ogromne rozmiary, podmioty, które ich dokonują są zatomizowane, a między decyzjami dochodowymi i wydatkowymi występują różnice w czasie. Przyczyny te powodują sytuację, że na rachunkach bankowych władz publicznych zawsze występują jakieś środki, co oznacza, że rzeczywiste obciążenie długiem publicznym jest mniejsze.
Dług publiczny brutto oznacza więc zobowiązania władz publicznych względem podmiotów krajowych i zagranicznych znajdujących się poza sektorem publicznym, zobowiązania które wynikają z powstania stosunków wierzycielsko-dłużniczych. Aby określić wielkość rzeczywistego zadłużenia władz publicznych, dług brutto trzeba pomniejszyć o należności władz publicznych od innych podmiotów. Należności te wynikają najczęściej ze stosunków wierzycielsko-dłużniczych, ale mogą wynikać także z zaległości podatkowych i innych przymusowych należności wobec władz publicznych (ceł, opłat, dywidend itp.).
Leave a reply