Publiczne fundusze celowe mogą być klasyfikowane z różnych punktów widzenia. Trzy kryteria można jednak uznać za podstawowe. Należą do nich kryteria:
– 1) rodzaju gestora środków publicznych gromadzonych przez fundusze celowe,
– 2) przedmiotu (celu) finansowanego ze środków funduszu,
– 3) źródeł dochodów funduszu.
Z punktu widzenia gestora funduszu celowego wyróżnia się:
– a) państwowe fundusze celowe,
– b) samorządowe fundusze celowe.
Państwowe fundusze celowe mogą być tworzone zarówno na szczeblu centralnym jak i na szczeblach niższych, a zwłaszcza na szczeblu regionalnym. Dla funkcjonowania funduszy celowych ważne jest. czy informacje dotyczące stanu środków na koniec roku fiskalnego (kalendarzowego) oraz o zmianach, czyli dochodach i wydatkach, w okresie sprawozdawczym i w okresie planowanym są prezentowane parlamentowi wraz z ustawą budżetową. Fundusze te nie mogą być wprawdzie objęte decyzjami parlamentu w związku z ustawą budżetową, co może być traktowane jako walor systemu finansów publicznych, ale parlament powinien mieć wgląd w całokształt gospodarki publicznymi środkami pieniężnymi. Warunek taki jest konieczny, jeżeli państwowe fundusze celowe otrzymują dotacje (transfery) z budżetu państwa. W sytuacji takiej parlament ma pośredni wpływ na gospodarkę prowadzoną w ramach państwowych funduszy celowych.
Samorządowe fundusze celowe są tworzone przede wszystkim po to, aby uelastycznić gospodarkę środkami pieniężnymi na szczeblu gminy, powiatu itp. Ważnym motywem tworzenia funduszy samorządowych może być mobilizacja środków pieniężnych w wyniku dobrowolnych wpłat obywateli i podmiotów gospodarczych na różne cele, które znajdują akceptację społeczności lokalnych.
W coraz bardziej integrującym się świecie trudno nie zauważyć coraz większej roli, jaką odgrywają ponadnarodowe publiczne fundusze celowe. Powstają one najczęściej ze składek (dotacji rządowych) różnych krajów: zgromadzone środki przeznaczone są na ściśle określone cele. Przykładem są fundusze Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych. Instytucja funduszy celowych od dawna była wykorzystywana w ramch EWG, a obecnie Unii Europejskiej. Fundusze te były zorientowane na finansowanie ściśle określonych celów, np. na rekonstrukcję rolnictwa, na rzecz promowania biedniejszych krajów czy regionów. Przykładem są powstałe w roku 1972: Europejski Fundusz Społeczny (FSE) oraz Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa (FEOGA) czy powstały w roku 1975 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (FEDER)28.
Leave a reply