Na zasadzie automatycznych stabilizatorów działać mogą także wydatki na zasiłki dla bezrobotnych. Kryzys gospodarczy to m. in. wzrost bezrobocia i spadek popytu. Jeżeli istnieje więc automatyczny system zasiłków, który niezależnie od spełniania funkcji socjalnych i redystrybucyjnych ogranicza dalszy spadek popytu, będący skutkiem utraty dochodów z pracy, to przyczynia się on do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Gdy następuje faza wzrostu, wypłaty na zasiłki są ograniczane, a dochody pracowników rosną, jeżeli nadmiernie, to podlegają działaniu automatycznych stabilizatorów podatkowych.
Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę inflacji, stopę procentową są:
– wielkość dochodów budżetowych,
– wielkość wydatków budżetowych,
– saldo budżetu państwa.
Wielkość dochodów budżetowych wpływa bezpośrednio na popyt, odgrywający kluczową rolę w przebiegu cyklu koniunkturalnego. Dochody budżetowe (podatki) ograniczają popyt. Jeżeli więc popyt jest nadmierny w stosunku do wielkości produkcji i podaży, co może wywoływać inflację, to wzrost obciążeń podatkowych może spowodować ,,zdjęcie” części popytu i zneutralizowanie go w budżecie w postaci nadwyżki. Nadwyżka ta może być uruchomiona wówczas, gdy rozwój gospodarki jest ograniczony z powodu zbyt małego popytu. Jednakże nadmierna ekspansja wydatkowa państwa, wywołująca wysoki deficyt budżetowy, przez kreowanie popytu może – przejściowo – wywoływać inflację. Stąd skala deficytu budżetowego jest jednym z podstawowych kryteriów polityki gospodarczej (interwencjonizmu) państwa. Kryterium zrównoważenia budżetu nabiera coraz większego znaczenia dlatego, że w ostatnich latach ekonomiczna prawidłowość dotycząca wymienności (zależności) między inflacją a bezrobociem została zrewidowana przez praktykę lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Jest to – notabene – jedną z głównych przyczyn ostrej krytyki polityki fiskalnej. Wymienność ta polegała na tym, że polityka gospodarcza stawała wobec alternatywy: albo bezrobocie, albo inflacja. Doświadczenia ostatnich dziesięcioleci wykazały, że wysokiej stopie bezrobocia może towarzyszyć wysoka stopa inflacji i ujemny lub minimalny wzrost gospodarczy. Zjawisko to określa się terminem stagflacja. Na ogół uważa się, że polityka fiskalna jest skuteczna tylko wówczas, gdy wywołujące ją czynniki leżą po stronie popytu, natomiast nieskuteczna, gdy źródła inflacji tkwią we wzroście kosztów produkcji.
Leave a reply