Przejście od systemu finansów socjalistycznych (państwowych) do systemu finansów publicznych jest procesem trudnym, który potrwa co najmniej kilka, a nawet kilkanaście lat. Składają się na to przyczyny będące historyczną spuścizną poprzedniego systemu, jak i trudności z wypracowaniem najlepszego dla Polski systemu finansów publicznych9.
Krytyczną ocenę poprzedniego systemu finansowego można znaleźć m.in. w pracy Z. Fedorowicza Racjonalny system finansowy. Główne kierunku reformy, ed. cit. Konkretyzując: trudności, które będą występowały w procesie budowania w Polsce systemu finansów publicznych można ująć w trzy grupy:
– 1) trudności wynikające z instytucjonalnego balastu poprzedniej formacji społeczno-ekonomicznej,
– 2) trudności związane z poszukiwaniem optymalnej koncepcji systemu Finansów publicznych,
– 3) trudności spowodowane dramatycznym brakiem środków finansowych niezbędnych do tworzenia systemu finansów publicznych.
Jeżeli chodzi o spuściznę po gospodarce socjalistycznej, to najważniejszymi negatywnymi skutkami są:
– 1) rozbudowana własność państwowa, nadal obejmująca podstawową część sektora gospodarki,
– 2) anachroniczny system finansowania ubezpieczeń społecznych,
– 3) nieracjonalny system gospodarowania funduszami publicznymi w tzw. sferze budżetowej (ochrona zdrowia, opieka społeczna, oświata, nauka itd.),
– 4) brak modelu organizacji władz państwowych i samorządowych w przekroju przestrzennym: nieokreślony jest jeszcze charakter przyszłych regionów, województw, powiatów, a przecież od tego zależy kształt i funkcjonowanie finansów publicznych,
– 5) niejasny status własnościowy majątku narodowego, a zwłaszcza brak instytucji skarbu państwa,
– 6) w momencie rozpoczynania transformacji niedostosowanie systemu podatkowego do gospodarki rynkowej.
Trudności napotykane w procesie budowy systemu finansów publicznych cz. II
Ważniejsze trudności pojawiają się w sferze koncepcyjnej. Finanse publiczne są instrumentem i atrybutem władz publicznych i jako takie służą realizacji określonej doktryny ekonomicznej i społecznej państwa. Związek między istniejącym systemem finansów publicznych a prowadzoną polityką ekonomiczną i społeczną nie musi mieć charakteru ścisłego, tzn. że w ramach istniejącego systemu finansów publicznych (budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych, system podatkowy itp.) można prowadzić różną politykę ekonomiczną i społeczną. Jednakże doktryna ekonomiczno-społeczna państwa w znacznym stopniu determinuje kształt systemu finansów publicznych. Inaczej buduje się system finansów publicznych, gdy stopa redystrybucji produktu krajowego brutto (PKB) przez system finansów publicznych wynosi np. 60%, a inaczej gdy 30%. System finansów publicznych będzie inaczej zbudowany w przypadku odpłatności obywateli za usługi zdrowotne, edukacyjne itp., a inaczej, gdy usługi te będą finansowane z funduszy publicznych. Konstrukcja systemu finansów publicznych będzie inna w przypadku doktryny interwencjonizmu państwowego wobec gospodarki, a inna w przypadku dystansowania się państwa od spraw gospodarczych. Jedną z form interwencji państwa w gospodarkę mogą być np. agendy (agencje) rządowe, które będą dysponować funduszami publicznymi realizując wyselekcjonowane cele gospodarcze.
Lista przykładów związków7 między realizowaną doktryną ekonomiczną i społeczną a konstrukcją systemu finansów' publicznych jest długa.
Leave a reply