Potężna rola państwa w sferze gospodarki oraz w sferze społecznej, jak też rozmaite skutki, które mogą wynikać z działalności finansowej, w tym zwłaszcza z polityki podatkowej, zmuszają do wnikliwego rozważenia tych kwestii.
Z opisu rozwoju instytucji budżetu państwa wynika, że jednym z podstawowych problemów, z którymi borykały się społeczeństwa (ludność) różnych krajów, była samowola podatkowa władców, a później państwa. Był to -jak pamiętamy – proces długotrwały i najeżony przeszkodami.
W wyniku historycznego rozwoju państwa, budżetu i podatków wykształciły się pewne zasady podatkowe. Są one rezultatem doświadczeń podatkowych. Jest to zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i finansów pod adresem państwa, tzn. parlamentu, rządu, partii politycznych itd.
Twórcą pierwszych zasad podatkowych był Adam Smith, który sformułował cztery podstawowe kanony podatkowe:
– 1) równość,
– 2) pewność,
– 3) dogodność,
– 4) taniość.
Istotny wkład w rozwój zasad podatkowych wniósł niemiecki teoretyk ekonomii i finansów Adolf Wagner, który jeszcze pod koniec XIX w. rozszerzył i uporządkował zasady podatkowe1.
Podejście A. Wagnera do zasad podatkowych niewiele straciło na aktualności i jest na ogół uznawane przez współczesną naukę o finansach publicznych. Rysunek 6 przedstawia rodzaje zasad podatkowych.
Pierwszą zasadą jest, że podatki powinny być wydajnym źródłem dochodów władz publicznych, tzn. państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu opodatkowania (rzecz, zdarzenie), który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych. Nie ma zatem sensu wprowadzanie takich podatków, które przynoszą niewiele dochodów, a których realizacja może pociągać znaczne koszty i ryzyko polityczne.
Leave a reply