Jeżeli np. odnieść nasze rozważania do systemu finansów publicznych, to moglibyśmy założyć, że celem tego systemu jest zgromadzenie maksymalnej wielkości funduszy publicznych. Taki cel można by nawet zapisać w sposób sformalizowany. Nie trzeba jednak specjalnej argumentacji, aby odrzucić takie kryterium jako podstawę oceny systemu finansów publicznych. Lepszym kryterium byłoby np. optymalizowanie rozmiarów funduszy publicznych przez podatki i inne daniny publiczne. Jednakże ogólne kryterium optymalizacji redystrybucji dochodów przez system finansów' publicznych wymaga ustanowienia kryteriów szczegółowych, powstaje bowiem pytanie: co to jest optymalna stopa redystrybucji?
W przypadku systemu finansów publicznych, oprócz kryteriów ilościowych. nie mniej istotne są kryteria jakościowe. Dochody publiczne mogą być gromadzone w różny sposób, ciężary danin publicznych mogą być np. bardziej lub mniej sprawiedliwie rozłożone, instrumenty podatkowe mogą działać nazbyt restrykcyjnie wobec podmiotów gospodarczych. Z kolei właściwie skonstruowane skale podatkowe, ulgi podatkowe, wakacje podatkowe, zwolnienia itd. mogą wprawdzie obniżać przejściowo dochody budżetowe, ale w dłuższej perspektywie realizują nie tylko ogólne cele gospodarcze, np. wzrost inwestycji, wzrost gospodarczy, obniżenie bezrobocia, mogą także wywołać wzrost dochodów budżetowych.
Ten krótki przegląd sytuacji pokazuje skalę trudności przy ocenie skuteczności systemu finansów publicznych. Wynikają one stąd, że system ten realizuje cele polityki ekonomicznej i społecznej państwa. Cele te są różnorakie – są przedmiotem wyboru ekonomicznego i społecznego, różna jest też ich hierarchia. Faktem jest jednak, że przyjęta hierarchia celów i zadań wyznaczonych przez społeczeństwo, a ściślej przez jego przedstawicieli, tj. parlament i rząd, może być lepiej lub gorzej realizowana. Innymi słowy, skuteczność systemu finansów publicznych w realizacji celów i zadań powszechnie akceptowanych może być mniejsza lub większa. Skuteczność ta niewątpliwie jest uzależniona od sposobu konstruowania systemu finansów publicznych, wewnętrznej jego zgodności itp. Rozważania nasze możemy egzemplifikować najnowszymi doświadczeniami z funkcjonowaniem systemu finansów publicznych w Polsce. Jedną z głównych wad tego systemu jest ograniczona skuteczność w egzekwowaniu należnych państwu podatków. Oznacza to, że część podmiotów gospodarczych realizuje premię dochodową z tytułu niesprawnie działających instytucji skarbowych.
Leave a reply