Po pierwsze, powstanie funduszu celowego oznacza wyodrębnienie organizacyjne i/lub finansowe części pieniężnych środków publicznych z ogółu środków publicznych. Z wyodrębnieniem tym wiąże się najczęściej przekazanie do dyspozycji gestorów funduszu celowego pewnej części dochodów publicznych, np. podatków, obowiązkowych składek z różnych tytułów i innych obowiązkowych wpłat. Skutkiem wyodrębnienia środków w postaci funduszu celowego jest zapewnienie źródeł finansowania dla wybranej dziedziny działalności.
Po drugie, wraz z utworzeniem funduszu oraz określeniem źródeł jego dochodów i celów, które mogą być z tego funduszu finansowane, następuje związanie części środków publicznych z wyznaczonymi zadaniami. Powoduje to ograniczenie swobody alokacji środków publicznych, które są dostępne dla władz publicznych w danym okresie.
Po trzecie, wydzielenie pewnych dochodów i powiązanie ich z określonymi zadaniami prowadzi do podniesienia rangi tych zadań wśród wszystkich obowiązków władz publicznych. Wynika to z faktu, że zadania finansowane za pomocą funduszy celowych są wyłączone spod rutynowej procedury stosowanej przy budżetowej alokacji środków, co powinno gwarantować uniknięcie „rywalizacji” z innymi zadaniami publicznymi. O tym, czy rzeczywiście tak jest, decyduje sposób, w jaki określone zostają źródła dochodów danego funduszu celowego oraz jak zmieniają się potrzeby finansowe w związku z realizacją tych zadań.
Po czwarte, cele (zadania) finansowe z pozabudżetowych funduszy publicznych mają zapewnioną ciągłość finansowania, gdyż nie podlegają wspomnianej procedurze planowania budżetowego. Ta cecha finansowania funduszowego jest szczególnie ważna w przypadku zadań inwestycyjnych (np. budowy obiektów użyteczności publicznej). Utworzenie funduszu celowego oznacza więc uniezależnienie finansowe jakiejś dziedziny od decyzji parlamentu i procedury corocznego uchwalania budżetu. Z tego względu zadania finansowane z funduszy celowych muszą odznaczać się „ciągłością” i „trwałością”27, Uniezależnienie finansowe od bieżących decyzji parlamentu (polityków) występuje tylko wtedy, gdy oddane do dyspozycji gestorów źródła dochodów są wydajne. Natomiast jeżeli fundusz celowy jest tak skonstruowany, że wymaga dotacji z budżetu, to gestorzy środków funduszu muszą być związani decyzjami podejmowanymi przy budowie i uchwalaniu budżetów.
Po piąte, zasady gospodarki publicznymi funduszami celowymi umożliwiają kumulację nie wykorzystanych w danym roku fiskalnym środków. W zakresie gospodarki funduszowej istnieje znacznie większa swoboda w dysponowaniu środkami, co wynika stąd, że gospodarka tymi środkami nie podlega rygorom właściwym gospodarce budżetowej. Przedstawione cechy publicznych funduszy celowych pozwalają sformułować ich podstawowe funkcje w systemie finansów publicznych.
Leave a reply