Decentralizacja finansów publicznych najpełniej dokonuje się przez przeniesienie istotnej części kompetencji, obowiązków i alokacji środków pieniężnych na szczebel lokalny. Wynika to z podkreślonego już faktu, że decyzje finansowe odnośnie do wydatków publicznych podejmują władze publiczne, które z natury rzeczy powinny mieć najlepsze rozeznanie co do potrzeb zbiorowości lokalnych. Ponadto system tworzenia lokalnych zasobów finansowych może mieć wbudowane silne bodźce oddziałujące na władze samorządowe w celu powiększania dochodów przeznaczonych na potrzeby lokalne.
Jeśli decentralizacja finansów publicznych ma przynosić tak istotne korzyści dla funkcjonowania systemu finansów publicznych, to powstaje pytanie, dlaczego proces decentralizacji przebiega tak powoli i z tak dużymi trudnościami. Zjawiska te mają charakter dość powszechny, nie są wyłącznie polskie.
Rozważając ten problem trzeba zwrócić uwagę na fakt, że decentralizacja finansów publicznych, polegająca na przekazywaniu kompetencji, obowiązków i środków ze szczebla centralnego na szczebel regionalny, dokonuje się w ramach własności państwowej (o ile region ma charakter rządowy). Tymczasem decentralizacja finansów publicznych do szczebla lokalnego oznacza, z reguły, zmianę formy własności z państwowej na samorządową. Decentralizacja finansów publicznych do szczebla lokalnego oznacza zmiany jakościowe, gdyż własność samorządowa i wchodzące w jej skład samorządowe zasoby finansowe mają na ogół znaczną autonomię, są chronione prawem, najczęściej na podstawie aktu o najwyższej randze, tj. konstytucji. Twierdzenie, że samorządy terytorialne są „państwem w państwie” jest oczywiście zbyt krańcowe, jednak do pewnego stopnia tłumaczy ono, dlaczego władze centralne (państwowe) z dużą rezerwą odnoszą się do idei decentralizacji środków publicznych. Taka postawa władz centralnych nie znajduje merytorycznego uzasadnienia, gdyż oprócz wspomnianych wyżej argumentów o większej efektywności alokacji środków publicznych dochodzą jeszcze następne:
– 1) władze państwowe i władze samorządowe tworzą jednolity system władz publicznych odznaczający się pewnymi wspólnymi cechami,
– 2) podstawa działalności władz państwowych i władz samorządowych to nieprywatny majątek i nieprywatne fundusze,
– 3) zarówno władze państwowe jak i władze samorządowe charakteryzuje ten sam sposób pozyskiwania środków finansowych, oparty na sięganiu do dochodów wypracowanych przez inne podmioty (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa).
Leave a reply