Rozmiary długu publicznego, jego istnienie w bardzo długim czasie, zróżnicowanie instrumentów zaciągania długu, konieczność prowadzenia nieustających w czasie operacji związanych z obsługą długu powodują, że działalność władz publicznych w tym zakresie jest niezmiernie skomplikowana. Obsługa długu publicznego wymaga więc dobrze zorganizowanego działania wyspecjalizowanych organów władz publicznych. Innymi słowy, długiem publicznym trzeba zarządzać.
W zarządzaniu długiem publicznym mają zastosowanie uniwersalne zasady wykształtowane w ramach ogólnych stosunków wierzycielsko-dłużniczych oraz związanych z zachowaniami podmiotów tych stosunków. Rozważając te kwestie należy pamiętać o uprzywilejowanej pozycji państwa (władz samorządowych) wobec wierzycieli. Głównymi kryteriami, jakimi muszą kierować się władze publiczne przy zarządzaniu długiem, są:
– 1) minimalizacja kosztów pozyskiwania środków pieniężnych na obsługę długu publicznego,
– 2) koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa z wymagalnością zobowiązań skarbu państwa,
– 3) zapewnienie bieżącej płynności finansowej rządu.
Przesłanki zaangażowania banku centralnego w finansowanie długu publicznego
Przedstawię teraz zagadnienia finansowania rządu przez bank centralny w gospodarce rynkowej. Aktualność tego problemu wynika z występowania deficytu budżetowego oraz z kontrowersji wokół źródeł finansowania go i, w tym kontekście, roli banku centralnego jako szczególnego partnera rządu.
Relacje między rządem a bankiem centralnym są jednym z podstawowych przedmiotów dyskusji i sporów prowadzonych w krajach zachodnich na temat funkcjonowania mechanizmu rynkowego, w tym zwłaszcza systemu finansowego, Charakter współczesnego pieniądza stwarza nieodpartą pokusę nadużywania sposobu jego tworzenia w celu finansowania wydatków rządowych, które nie znajdują pokrycia w dochodach budżetowych. Wydatki te nie zawsze muszą być – co wielokrotnie podkreślałem – wyrazem racjonalności i gospodarności rządu. Z drugiej jednak strony, nie można z góry zakładać ignorancji współczesnych rządów w sprawach monetarnych i braku zrozumienia dla negatywnych skutków np. nadmiernej emisji pieniądza w celu zaspokajania – w sposób bezpośredni lub pośredni – popytu rządu na pieniądz.
Przegląd sytuacji w zakresie finansowania deficytu budżetowego i zarządzania długiem publicznym w krajach zachodnich nie prowadzi do jednoznacznych wniosków. Zachowanie banku centralnego względem rządu może być mniej lub bardziej zależne, co wywiera istotny wpływ na stosunki finansowe między nimi. Jednocześnie historycznie wykształcone zostały standardowe metody i instrumenty stosowane w przypadku trudności finansowych rządu.
Rozpoznanie specyficznych rozwiązań stosowanych przez poszczególne kraje, np. odnośnie do zarządzania długiem publicznym, wymaga pogłębionej analizy aktów prawnych dotyczących banków centralnych, skarbu państwa, rządu itd., rozpoznania zasad funkcjonowania wielu instytucji i agend rządowych, wreszcie analizy zjawisk ilościowych i jakościowych (rodzajów instrumentów finansowych stosowanych w transakcjach między rządem a bankiem centralnym) itp.
Leave a reply