Wśród zasad sprawiedliwego opodatkowania najmniej wątpliwości budzi zasada powszechności, według której ciężary podatkow-e powinny mieć charakter powszechny, czyli każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego (np. wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze psów, samochodów itd.).
Drugą zasadą jest zasada równości. Głosi ona, że ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie na wszystkich podatników. Z tą ogólnie słuszną tezą wiąże się jednak wiele wątpliwości i pytań. Co to znaczy równomierne obciążenie, jakie są kryteria sprawiedliwości itp. Jedną z możliwych realizacji tej zasady jest obciążenie podatników proporcjonalnie do ich dochodów. Rozwiązanie takie byłoby jednak niezgodne z zasadą zdolności podatkowej (dochodowej)2. System podatkowy powinien korygować proporcje pierwotnego podziału dochodu narodowego, jeżeli podział ten uzna się za niesprawiedliwy. Narzędziem realizacji tego celu będą progresywne podatki, zwłaszcza podatki dochodowe.
Ostatnią grupą zasad podatkowych są tzw. zasady techniczne, w umownym znaczeniu tego słowa. Zasada pewności głosi, że podatki powinny być takie, aby były niezawodnym źródłem dochodów państwa. Z drugiej strony, również podatnik powinien wiedzieć z góry, jaki podatek będzie płacił w związku z prowadzoną działalnością lub/i osiąganymi dochodami.
Zasada dogodności oznacza, że pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe podatnika, cykl i charakter jego działalności itp. Istotny jest również – z punktu widzenia nakładania podatku oraz jego wymiaru i poboru – przedmiot opodatkowania.
Z powyższą zasadą wiąże się zasada taniości poboru podatku. Chodzi o to, aby koszty realizowania podatków nie uszczuplały nadmiernie dochodów państwa. W przeciwnym razie obciążenie społeczeństwa podatkami musiałoby wzrosnąć.
Pomimo wielowiekowych doświadczeń z podatkami, a także stosunkowo dawno sformułowanych przez teorię zasad opodatkowania, posługiwanie się tym instrumentem przez władze publiczne nadal stwarza wiele problemów. Najnowszym tego przykładem były konsekwencje związane z wprowadzeniem w ostatnich latach podatku pogłównego w Wielkiej Brytanii, kłopoty podatkowe Stanów Zjednoczonych, a ostatnio (1992 r.) także Włoch. Wyjątkowa złożoność kategorii podatku zmusza do pogłębionej analizy jego rozmaitych skutków gospodarczych i społecznych.
Leave a reply