Trzeba zresztą wyraźnie zaznaczyć, że równowagi budżetowej nie można rozpatrywać w oderwaniu od systemu finansów publicznych: analiza musi być prowadzona na tle równowagi sektora publicznego i równowagi całej gospodarki.
Ustalenie relacji między równowagą budżetową a równowagą gospodarczą jest zarazem łatwe i trudne. Łatwość polega na tym, że wystarczy odwołać się do scharakteryzowanych już wyżej funkcji finansów publicznych, trudność zaś polega na tym, że budżet państwa jest narzędziem skomplikowanej regulacyjnej działalności państwa w stosunku do gospodarki narodowej. Ścisłe uchwycenie związków między równowagą budżetową a równowagą gospodarczą wymaga więc szczegółowej analizy skutków wielkości budżetu, struktury dochodów, struktury wydatków, ewentualnej nadwyżki lub deficytu, źródeł jego finansowania itp.
Najoczywistszy jest jednak związek równowagi budżetowej z równowagą gospodarczą w zakresie redystrybucji dochodów. Budżet państwa występuje tutaj w dwojakiej roli:
– 1) jest narzędziem ograniczającym popyt podmiotów stricte gospodarczych i gospodarstw domowych,
– 2) jest narzędziem kreującym popyt w związku z wydatkami publicznymi o charakterze bezpośrednim (nabywczym) oraz o charakterze pośrednim (transferowym).
Ustalenie związków między równowagą budżetową a równowagą gospodarczą, analizowanych przez pryzmat redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych, wymaga analizy reakcji podmiotów gospodarczych na zakres i rodzaj ingerencji fiskalnej w ich dochody. Chodzi o to, w jaki sposób instrumenty fiskalne wpłyną na aktywność gospodarczą, oszczędności, inwestycje, bezrobocie.
Makroekonomiczne zależności między równowagą budżetową a równowagą gospodarczą
Z mikroekonomicznego punktu widzenia ważne też jest badanie wpływu instrumentów fiskalnych na elastyczność popytu, ograniczanego lub kreowanego za pomocą funduszy publicznych (budżetu państwa).
Makroekonomiczne zależności między równowagą budżetową a równowagą gospodarczą można zidentyfikować głównie ze względu na użytkowanie przez sektor publiczny określonych czynników wytwórczych. Czynniki te są wykorzystywane przez jednostki i zakłady użyteczności publicznej przy wytwarzaniu usług oraz wypełnianiu klasycznych zadań publicznych.
Niezrównoważony budżet państwa może wykazywać nadmierną ekspansję w zużywaniu przez sektor publiczny zasobów pracy żywej (np. nadmierne zatrudnienie w administracji), co w warunkach gospodarki pieniężnej musi prowadzić do nadmiernych wydatków budżetowych, a przy niedostatecznych dochodach, do nierównowagi w budżecie.
Bezpośredni wpływ budżetu państwa na równowagę gospodarczą występuje wówczas, gdy realizuje się tzw. ostateczne wydatki budżetu, czyli takie, w wyniku których następuje zużycie określonej części produktu społecznego. Drugi rodzaj wydatków budżetowych, czyli wydatki transferowe, które można także nazwać wydatkami pośrednimi, będą miały wpływ na ostateczne zużycie produktu społecznego (w ujęciu rzeczowym), ale z pewnym opóźnieniem. Długość tego opóźnienia może być różna i jest uzależniona od charakteru wydatków transferowych. W przypadku wydatków budżetu na emerytury, oczywiste jest, że znaczna ich część zostanie szybko przekształcona w wydatki ostateczne, jako skutek wydatkowania przez gospodarstwa domowe dochodów na zakup artykułów niezbędnych do życia. W przypadku innych wydatków transferowych: dotacji, subwencji, subsydiów itp. okres ich przekształcania w wydatki ostateczne może być trudny do sprecyzowania.
Leave a reply