Konieczność ,,systemowego podejścia” także do dziedzin politycznych, społecznych, ekonomicznych i – co dla nas najważniejsze – zjawisk oraz procesów finansowych jest już powszechnie akceptowana przez teorię systemów3.
Nie wnikając zatem głębiej w istotę systemu w ogóle skoncentruję się na konkretnym systemie finansów publicznych w Polsce. Podchodząc do zagadnienia w sposób praktyczny można stwierdzić, że system finansów publicznych opiera się na jednolitej podstawie, mianowicie własności publicznej. System ten ma wyraźnie skonkretyzowaną funkcję celu, która polega na zaspokajaniu określonych potrzeb społecznych za pomocą funduszy publicznych. Zorganizowanie tych funduszy wymaga działalności różnych podmiotów, określenia podstaw prawnych ich działalności, zastosowania różnych instrumentów niezbędnych do gromadzenia i rozdysponowywania funduszy publicznych itd.
Nawet intuicyjnie można więc założyć, że między wymienionymi przykładowo elementami finansów publicznych muszą zachodzić logiczne związki, które są formalną podstawą nadania finansom publicznym cech systemu. System finansów publicznych może jednak lepiej lub gorzej realizować funkcję celu, może być mniej łub bardziej wewnętrznie spójny itd. Dochodzimy zatem do bardzo istotnego zagadnienia kryteriów oceny systemu finansów publicznych.
Istnieją pewne uniwersalne kryteria oceny każdego systemu. Należy do nich kryterium skuteczności względem celu, do realizacji którego system stworzono. O ile jednak kryterium skuteczności systemu jest wielce przydatne do oceny małych i nieskomplikowanych systemów, o tyle jego zastosowanie do oceny makrosystemów napotyka istotne trudności. Wynikają one stąd, że wielkie i skomplikowane systemy realizują cele złożone, a właściwie realizują wriązkę celów, przy czym cele te mogą być sprzeczne. Nie wyklucza to, oczywiście, możliwości formułowania funkcji celu dużego systemu, ale funkcja taka musi mieć charakter zagregowany.
Leave a reply