Poza wspólną dla finansów publicznych oraz sektora publicznego cechą, którą jest własność publiczna, zachodzą między nimi istotne różnice. Można je ująć w punkty:
– 1. Sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze, tzn. wytwarza określone dobra i usługi: cechy tej nie osłabia fakt, że procesom wytwarzania dóbr i usług towarzyszą zjawiska i procesy pieniężne, gdyż wynika to z pieniężnego charakteru całej gospodarki.
– 2. Finanse publiczne reprezentują zjawiska i procesy pieniężne.
– 3. W sektorze publicznym decydujące znaczenie ma majątek (trwały i obrotowy), powstały na skutek procesów narastania (akumulacji), finansowanych ze środków publicznych: stąd też w analizie działalności sektora publicznego dominuje metoda majątkowa (zasobowa).
– 4. Dla analizy finansów publicznych charakterystyczna jest metoda strumieniowa, czyli badanie procesów tworzenia i rozdysponowywania funduszy (ujęcie dynamiczne): chodzi zwłaszcza o dwa podstawowe rodzaje tych funduszy: budżet państwa i budżety samorządowe. Nie wyklucza to, oczywiście, możliwości powstawania pewnych nadwyżek lub deficytu na koniec okresu fiskalnego, ale nie to decyduje o charakterze finansów publicznych. Podstawową cechą jest ściśle określony czas (zwykle rok) ich tworzenia i rozdysponowywania. Oznacza to, że po zakończeniu ustalonego okresu proces gromadzenia środków publicznych zaczyna się od nowa. Pod tym względem tworzenie i dzielenie środków publicznych wykazuje wyraźną analogię do procesów tworzenia i podziału produktu krajowego oraz dochodu narodowego.
– 5. Tylko część sektora publicznego realizuje cele publiczne i społeczne: część tego sektora realizuje cele ekonomiczne, a ściślej cele komercyjne, wykazując analogię do sektora prywatnego.
– 6. W konsekwencji tylko część funduszy publicznych jest związana z finansowaniem sektora publicznego, ta mianowicie, która jest zaangażowana w wytwarzanie dóbr publicznych i dóbr społecznych (obrona narodowa, administracja państwowa, usługi zdrowotne, edukacja itp.). Ta część sektora publicznego, która działa na zasadach komercyjnych (przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa samorządowe), nie angażuje funduszy publicznych. Nie wyklucza to możliwości subsydiowania tych przedsiębiorstw z funduszy publicznych, jednak charakterystyczne dla nich są komercyjne zasady i cele działania.
– 7. Również nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny: dzieje się tak dlatego, że pewna część wydatków publicznych ma charakter transferowy: tworzą je renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki rodzinne, zasiłki z tytułu opieki społecznej.
– 8. Szczególne związki i zależności między sektorem publicznym a finansami publicznymi zachodzą przez dług publiczny. Powstaje on wskutek kumulowania się deficytu budżetowego. Ponieważ kardynalną zasadą finansów publicznych jest (powinno być) zaciąganie pożyczek na finansowanie wzrostu majątku publicznego, można przyjąć, że część majątku znajdującego się w gestii sektora publicznego została sfinansowana z pożyczek: majątek publiczny stanowi więc zabezpieczenie długu publicznego. Ma to podstawowe znaczenie dla wiarygodności państwa (władz publicznych) na rynkach finansowych oraz dla atrakcyjności oferowanych przez państwo papierów wartościowych. Z drugiej jednak strony, dług publiczny zaciągnięty w związku z powiększaniem majątku publicznego angażuje fundusze publiczne na obsługę tego długu (spłata kapitału, wypłata odsetek, premii itp.).
Przedstawiona wyżej charakterystyka sektora publicznego i finansów publicznych wykazuje, że między tymi kategoriami zachodzą ścisłe więzy i zależności. Najbardziej oczywista zależność sprowadza się do tego, że bez finansów (funduszy) publicznych pewna (przeważająca) część sektora publicznego w ogóle nie mogłaby funkcjonować (obrona narodowa, administracja, infrastruktura komunikacyjna itd.). Jednakże między tymi kategoriami występują także różnice pod względem treści oraz zakresu zjawisk i procesów.
Leave a reply