Przed przystąpieniem do analizy procesu budowy systemu finansów publicznych w Polsce rozważymy pewne uniwersalne kryteria budowy systemów oraz kryteria budowy systemu finansów publicznych. W tym ostatnim przypadku chodzi o wielowiekowe doświadczenie krajów o rozwiniętym systemie demokratycznym oraz o gospodarce opartej na prawach rynku.
W dotychczasowych rozważaniach termin „system” był już używany w odniesieniu do finansów publicznych bez przywiązywania większej wagi do tego, że może być on różnie interpretowany. Ze względu jednak na fakt, że system finansów publicznych jest przedmiotem naszych rozważań, warto poświęcić nieco uwagi systemowi jako kategorii poznawczej oraz narzędziu analizy badanej rzeczywistości.
Pewnym zaskoczeniem jest jednak, że „mimo dużego znaczenia tego pojęcia dla współczesnej nauki, nie ma obecnie jednej ogólnie przyjętej definicji systemu”1. W powszechnym znaczeniu system rozumiany jest jako zbiór elementów, w którym zachodzą określone zależności. Takie ujęcie systemu może być jednak uważane za nazbyt szerokie i dowolne dlatego, że zależności między elementami zbioru mogą mieć różny charakter. Nie wdając się w rozważania z zakresu teorii systemów, skonstatuję jeszcze jeden istotny fakt, mianowicie, zdaniem niektórych autorów, proces definiowania systemu „można rozpoczynać od analizy jego zachowania i zamiast mówić, co to jest system, można badać, jak zachowuje się system”2. Takie pragmatyczne podejście w pełni mi odpowiada przy analizie systemu finansów publicznych. Nie oznacza to jednak, że pomniejszam znaczenie podstawowych cech formalnych każdego systemu. Zaliczyć do nich niewątpliwie należy zdolność systemu do realizacji celu, dla którego system istnieje lub jest budowany. Inne istotne cechy wiążą się ze stabilnością systemu, jego wewmętrzną zgodnością itd.
Leave a reply