Budżet państwa, budżety wojewodów, budżety lokalne są podstawową formą organizacyjną dla pieniężnych środków publicznych. Budżet jest też jedną z najstarszych instytucji finansowych, o czym wspominałem już wcześniej. Obok budżetu występują obecnie oraz występowały w przeszłości, i to odległej, publiczne fundusze celowe jako alternatywna w stosunku do budżetu forma organizacyjna gromadzenia i wydatkowania środków publicznych. Istnienie celowych funduszy publicznch napotykamy już w starożytnej Grecji, gdzie istniał np. fundusz wojskowy i fundusz widowiskowy26. W związku z tym w pełni uprawniona jest hipoteza, że publiczne fundusze celowe były wcześniej rozwinięte niż budżety w znanej nam dzisiaj formie, tzn. jako fundusze ogólnego przeznaczenia. Za hipotezą taką przemawia fakt, że daniny publiczne nakładano i pobierano z myślą o określonym celu, co zobowiązywało do odrębnego gospodarowania tymi środkami.
Do scharakteryzowania istoty publicznych funduszy celowych przydatne jest przypomnienie cech instytucji budżetu państwa, gdyż we współczesnych systemach finansów publicznych fundusze celowe powstały jako pewna odpowiedź na słabe strony budżetowego gromadzenia i wydatkowania środków publicznych. Chodzi zwłaszcza o następujące cechy budżetu: ogólność, roczny okres, sztywność. Cechy te mogą wywoływać negatywne skutki dla gospodarki środkami publicznymi. Eliminowanie lub ograniczanie ich dokonuje się przez tworzenie obok budżetu (stąd używana niekiedy nazwa „parabudżety”) celowych funduszy publicznych.
Publiczny fundusz celowy można zdefiniować jako utworzoną na mocy aktu prawnego wysokiej rangi (najczęściej ustawy) formę organizacyjną służącą organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele. Fundusz funkcjonuje, z reguły, w okresie dłuższym niż rok (czas istnienia funduszu nie jest zwykle określony). Gospodarka środkami finansowymi odbywa się na podstawie planu. Z przedstawionej definicji funduszu celowego wynikają ważne dla gospodarki pieniężnymi środkami publicznymi wnioski.
Leave a reply