Badania nad programowaniem budżetowym rozpoczęły się po drugiej wojnie światowej w krajach Europy Zachodniej i przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Do najbardziej rozwiniętych metod zaliczyć należy3:
– 1) Planning-Programming-Budgeting System (PPBS),
– 2) Rationalisations des Choix Budgetaires (RCB),
– 3) Cost-Benefit-Analysis,
– 4) Zero-Base Budgeting (ZBB).
Punktem wyjścia wszystkich tych metod jest zakwestionowanie stosowanego wcześniej powszechnie planowania wydatków budżetowych przy wykorzystaniu metody historycznej oraz nadużywaniu metody ekstrapolacji. Istnieje kilka cech wspólnych dla wszystkich wymienionych metod:
Po pierwsze, przyjęcie metody budżetowania według potrzeb za kardynalną zasadę obowiązującą przy programowaniu wydatków. Po drugie, możliwość mierzenia efektów wydatków publicznych nawet wtedy, gdy efekty te nie mają wymiaru pieniężnego, ale są wyrażane w jednostkach fizycznych. Po trzecie, przy pomiarze efektywności wydatków publicznych istnieje możliwość uwzględnienia jakości usług (działalności).
Po czwarte, przy kształtowaniu wydatków publicznych konieczne jest stosowanie wariantowej analizy osiągania celów: analiza taka pozwala wybrać najlepszą ścieżkę realizacji celu przy zastosowaniu uniwersalnej zasady racjonalnego działania, czyli maksymalizacji efektów przy danych wydatkach lub minimalizacji wydatków przy danych efektach (celach).
Po piąte, w trakcie budżetowania (ponoszenia) wydatków konieczne jest wprowadzenie pewnej elastyczności jako elementu racjonalizującego wydatki: wiąże się to jednak z wyposażeniem kierowników jednostek sektora publicznego w pewne uprawnienia, z jednej strony, oraz z koniecznością posiadania wysokich kwalifikacji i poczuciem odpowiedzialności personelu, z drugiej strony.
Najnowszą metodą programowania budżetowego jest metoda Zero-Base Budgeting (ZBB), którą można nazwać: budżetowanie zerowe albo budżetowanie od podstaw. Metoda ta – w założeniu – eliminuje słabe strony wcześniejszych metod, a w szczególności to, że trudno było oderwać się od przeszłości. Istotę metod programowania budżetowego rozważymy więc na przykładzie metody ZBB.
Zasadniczą cechą metody ZBB jest to, że rezygnuje się w niej z budżetowania przyrostowego, tzn. podstawą programowania wydatków nie są budżety ostatnich lat. Podejście takie było przewrotem w planowaniu wydatków budżetowych, gdyż między budżetowaniem przyrostowym a budżetowaniem zerowym występują zasadnicze różnice – patrz tablica 4.
Leave a reply