W praktyce wykształciły się dwie podstawowe formy organizacyjne gromadzenia środków pieniężnych władz lokalnych: są to:
– budżet samorządowy,
– lokalny fundusz celowy.
Budżet samorządowy jako instytucja finansowa działa na identycznych lub zbliżonych zasadach jak budżet państwa. Z tych względów nie będę poddawać go szczegółowej charakterystyce. Przypomnę tylko, że budżet samorządowy jest planem dochodów i wydatków władz samorządowych sporządzanym na rok. Jego planowanie, realizacja i kontrola podlegają podobnym rygorom, jak procedura budżetu państwa. Gospodarka środkami budżetowymi jest realizowana w ramach klasyfikacji budżetowej.
Charakterystyczne dla budżetów samorządowych jest to, że gromadzone na ich rachunkach środki są prawnie chronione, najczęściej przez zapis w konstytucji. Oznacza to, że władze państwowe nie mogą ingerować w sposób wydatkowania tych środków, chyba że nastąpiło naruszenie obowiązującego prawa, np. dyscypliny budżetowej czy korupcja. Chronione są również nadwyżki budżetowe osiągane przez władze samorządowe. Jednak ich trwałe występowanie może spowodować reakcję władz państwowych polegającą na zmniejszeniu dotacji przy podejmowaniu co roku arbitralnych decyzji.
Gospodarka budżetowa władz samorządowych podlega pewnemu nadzorowi ze strony organów państwowych, przede wszystkim co do legalności działania władz. Władze państwowe mają też pełne uprawnienia do kontroli wykorzystania środków pieniężnych przez władze samorządowe w przypadku zadań zlecanych władzom lokalnym wiążących się z przekazywaniem środków państwowych.
Zauważalne są również różnice, gdy chodzi o równoważenie budżetów samorządowych. Wynikają one ze wspomnianych wyżej ograniczeń ustanawianych przez władze państwowe, dotyczących zaciągania pożyczek przez władze samorządowe.
Drugą formą organizacyjną gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych władz samorządowych są fundusze celowe. Tę formę rozważymy już jednak w ramach charakterystyki publicznego funduszu celowego jako instytucji finansowej.
Leave a reply