Monthly Archives Czerwiec 2015

06/11/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Przez polityczne czynniki równowagi budżetowej rozumie się zespół zachowań państwa, które układają się w określoną strategię państwa. Tak więc, jeżeli państwo realizuje strategię silnej władzy centralnej w stosunku do gospodarki i społeczeństwa, to musi to mieć wyraz w budżecie państwa, tzn. w jego wielkości oraz strukturze dochodów i wydatków. Wyrazem centralistycznej strategii państwa mogą być znaczne nadwyżki budżetowe jako skutek ich nadmiernej – w stosunku do rzeczywistych potrzeb – centralizacji. W działalności budżetowej chodzi wówczas nie tyle o zgromadzenie potrzebnych państwu (centrum) dochodów, ile o pozbawienie tych dochodów innych podmiotów, np. przedsiębiorstw.

06/11/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu. Funkcje te, z kolei, mogą być różne, zawsze jednak należy do nich zaliczyć trzy podstawowe:

06/11/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

W poszukiwaniu definicji nauki o finansach publicznych wielce przydatne jest kryterium własności. Według niego działalność gospodarczą i społeczną dzieli się na: prywatną i społeczną. Ze względów organizacyjnych, statystycznych, analitycznych wyróżnia się odpowiednio: sektor prywatny i sektor publiczny. Zastosowanie kryterium własności pozwala stwierdzić, że przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

06/10/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Zbudowanie sprawnego systemu finansów publicznych nie będzie więc możliwe bez określenia (wypracowania) doktryny ekonomicznej i społecznej państwa. Jeżeli oceniać lata 1990-1992 z punktu widzenia kształtowania tej doktryny i jej wpływu na proces budowy systemu finansów publicznych, to należy wyróżnić następujące okresy:

06/10/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Jeżeli powyższe rozważania odnieść do systemu finansów publicznych w Polsce, to można – uprzedzając nieco dalsze rozważania – stwierdzić, że zmiany, jakie zaszły w sferze finansów, oznaczają zanikanie starego systemu, ale nie dokonuje się to w sposób rewolucyjny. Zmiany te są jednak tak głębokie, że tworzy się nowa jakość, czyli nowy system finansów publicznych. Do oceny procesu budowy oraz stanu systemu finansów publicznych w Polsce będę stosować następujące kryteria:

06/09/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Płaszczyzny makroekonomiczna i mikroekonomiczna są ściśle powiązane i tylko łączne ich traktowanie gwarantuje racjonalne wydatkowanie środków publicznych. W ujęciu mikroekonomicznym chodzi o takie sformułowanie zasad gospodarki środkami finansowymi, które zapewniałoby wydatkowanie zgodne z celami i zadaniami publicznymi danej jednostki sektora publicznego, ale przy jednoczesnym oszczędnym zużywaniu środków. Oszczędność nie jest tutaj jednak synonimem racjonalności. Jeżeli oszczędne wydatkowanie środków publicznych traktowane byłoby jako kryterium rozstrzygające, to pewna część zadań nie byłaby wykonana albo jakość realizowanych zadań (celów) byłaby niska, a to podważałoby właśnie zasadę racjonalnego wydatkowania środków publicznych. W ujęciu mikroekonomicznym chodzi więc raczej o jak najlepsze dostosowanie wykorzystania środków publicznych do zadań realizowanych przez dany podmiot i jak najlepsze zaspokojenie potrzeb ludzkich.

06/08/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Zaangażowanie Banku Anglii w bezpośrednie finansowanie rządu znajduje wyraz w bilansie Banku, daje też pewne podstawy oceny zakresu zjawiska. Działalność Banku Anglii tradycyjnie (od roku 1844) jest prowadzona w ramach dwóch departamentów: Departamentu Emisyjnego i Departamentu Bankowego.

06/07/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Okres bezkrytycznego podejścia władz publicznych do występowania deficytu budżetowego oraz narastania długu publicznego, podbudowany teoretycznie przez koncepcję interwencjonizmu państwowego, mija bezpowrotnie. Rządy wielu krajów uświadamiają sobie skutki zadłużenia publicznego oraz spirali deficytu budżetowego i długu publicznego. Spirala ta polega na tym, że obsługa długu publicznego wymusza coraz większe pożyczki, a to nie tylko uniemożliwia zrównoważenie budżetu, lecz także prowadzi do sytuacji, w której deficyt budżetowy wymyka się spod kontroli państwa. Stąd też władze publiczne stoją wobec dylematu: podnosić podatki, pożyczać czy dokonywać cięć w wydatkach budżetowych. Wiele wątpliwości mają także podmioty pożyczające państwu i władzom samorządowym. Najważniejsza wątpliwość powstająca u pożyczkodawców jest związana z kardynalnym pytaniem: czy opłaca się pożyczać władzom publicznym?

06/07/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Nawet intuicyjnie wiemy, że szczególny sposób gromadzenia środków publicznych nakazuje ich oszczędne wydatkowanie. Pogłębiona refleksja nad tym zagadnieniem skłania jednak do bardziej rozważnego podejścia do oszczędności. W każdym razie nie można bezpośrednio przenosić doświadczeń gospodarstw domowych i przedsiębiorstw na grunt wydatkowania publicznego. Gdyby bowiem podchodzić do wydatków publicznych nazbyt rygorystycznie, a oszczędność w wydatkowaniu środków traktować jako kryterium podstawowe, to doszlibyśmy do absurdu. Dysponenci środków budżetowych mogliby powstrzymywać się od dokonywania wydatków i w ten sposób osiągać oszczędności, czego skutkiem byłoby niewykonanie zadań, do realizacji których powołane są władze publiczne i na które gromadzi się środki pochodzące z podatków, opłat, ceł itd. Do oszczędności w wydatkach publicznych należy podchodzić w dwóch wymiarach:

06/07/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Agencje publiczne mające osobowość prawną mogą znacznie sprawniej realizować gospodarcze cele państwa i władz samorządowych. Wyraża się to w bardziej efektywnym wykorzystaniu zasobów, gdyż część wydatkowanych środków powraca do agencji, a te, które wydatkowane są definitywnie, są – na ogół – związane z realizowaniem statutowych celów agencji. A oto przykłady celów, dla których powołuje się agencje władz publicznych:

06/05/2015, Kategorie  Praktyka | No comments

Charakteryzując weksle skarbowe dodam jeszcze, że sprzedaje się je z dyskontem od wartości nominalnej, według zasad obowiązujących przy dyskoncie weksli handlowych. Weksle skarbowe są powszechnie wykorzystywane przez rządy wielu krajów, w tym Stanów Zjednoczonych5, Wielkiej Brytanii, Niemiec. W tym ostatnim kraju stosuje się trzydniowy weksel skarbowy, „Schatzwechsel”, oferowany w ciągłej sprzedaży, którego celem jest wchłonięcie nadmiernej ilości pieniądza znajdującego się w obiegu w przypadku, gdy stopy procentowe spadają zbyt szybko. Przyjmuje się zasadę, że stopa procentowa (dyskontowa) od weksli skarbowych jest wyższa niż oficjalna stopa dyskontowa, przy czym jest ona jednak niższa od stopy procentowej obowiązującej przy bieżącym wykupywaniu weksli6.

06/05/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Przy całym respekcie dla systemu demokratycznego, zrozumieniu sensu głosowania, jak też jego rezultatów, należy zauważyć, że oprócz zjawiska „tyranii” większości istnieją jeszcze inne niebezpieczeństwa związane z wyborem publicznym w drodze wyborów. Problem tkwi w tym, że zachowanie wyborcy wtedy, gdy występuje on w grupie jest inne niż wtedy, gdy dokonuje indywidualnego wyboru. Rzecz nie polega tylko na tym, że decyzja wyborcy może być przegłosowana, lecz także na tym, że wyniki ogólne głosowania mogą wypaczać rzeczywiste preferencje wyborców. Zjawisko to zostało określone mianem: paradoks wyborczy. Zwrócił na nie uwagę wybitny amerykański ekonomista Kenneth J. Arrow3. Istotę paradoksu omówię na prostym przykładzie. Załóżmy, że jest trzech wyborców o różnym poziomie dochodów: