Opisane wyżej funkcje finansów publicznych wskazują wyraźnie na ich służebny, instrumentalny charakter. Analizując rolę różnych funduszy publicznych trzeba więc ciągle mieć na uwadze przedmiot finansowania lub – inaczej – cele społeczne, gospodarcze, polityczne i inne, realizowane za pomocą funduszy publicznych.
przeczytaj resztę
W literaturze przedmiotu można spotkać wiele podziałów długu publicznego. H. Dalton rozróżnia „dług produktywny” i „dług martwy”. Pierwszemu odpowiadają aktywa, drugiemu zaś nie1.
przeczytaj resztę
Wyrazem antyfiskalnej postawy wobec gospodarki są, moim zdaniem, tzw. standardy z Maastricht wyznaczone dla krajów Unii Europejskiej, ważne dla obecnych członków UE przed wprowadzeniem wspólnej waluty, jak też przed przystąpieniem do UE nowych członków. Wśród standardów tych znajdują się:
przeczytaj resztę
Saldo kredytowe nazywane jest też czasami saldem pierwotnym. Wyodrębnienie salda pierwotnego jest ważne z punktu widzenia oceny zdolności podatkowej gospodarki i społeczeństwa w danym roku fiskalnym. Posługiwanie się saldem pierwotnym jest również wielce przydatne przy badaniu ekonomicznej treści strumieni wpływających na rachunki władz publicznych oraz strumieni odpływających z tychże rachunków.
przeczytaj resztę
W gospodarce rynkowej decyzje alokacyjne związane są mniej lub bardziej widocznie z oszczędnościami pieniężnymi podmiotów. Skłonność podmiotów do oszczędzania uzależniona jest nie tylko od: (1) stopy oprocentowania depozytów, (2) stopy inflacji, lecz także od (3) stopy opodatkowania dochodów z kapitału, czyli oszczędności pieniężnych podmiotów ulokowanych na rynku finansowym. Również skłonność do inwestowania przez przedsiębiorstwa jest uzależniona od stopy opodatkowania dochodów z zainwestowanego kapitału. Zagadnienie to rozpatrzymy w oparciu o rys. 13.
przeczytaj resztę
W teorii indywidualistycznej państwo i poszczególni obywatele są antagonistycznymi stronami. Stąd też działalność państwa prowadzi – w wyniku ingerencji podatkowej – do zmiany użyteczności dochodów osiągniętych przez obywateli w ramach gospodarki rynkowej. Jeśli tak, to aby nie deformować tych proporcji, państwo powinno rozkładać ciężary podatkowe adekwatnie do ich użyteczności. Jeśliby tak się działo, to mielibyśmy do czynienia ze swego rodzaju transakcjami, przy których obowiązuje zasada ekwiwalentności. Za zapłacone podatki obywatel otrzymuje określone świadczenie.
przeczytaj resztę
W sprawie bezwzględnego zrównoważenia budżetu zajęto stanowisko na Międzynarodowej Konferencji Finansowej w Brukseli w 1920 r.: stwierdzono, że państwa, które wchodzą na drogę deficytu budżetowego doprowadzą swoje kraje do ruiny20.
przeczytaj resztę
W dalszych rozważaniach pomijam charakterystykę wszystkich funkcji banku centralnego w nowoczesnych systemach bankowych. Natomiast zwrócę uwagę na istotę owej szczególnej roli banku centralnego w systemie ekonomiczno-społecznym, która wiąże się z jego stosunkami z państwem, a ściślej z rządem.
przeczytaj resztę
Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu dochodów, wydatków i salda budżetu na:
przeczytaj resztę
Przedstawione wyżej przykłady opodatkowania produktów oraz opodatkowania pracy żywej wykazują jednocześnie, że podatki mogą wpływać na stopień wykorzystania zasobów w gospodarce. Stąd też w gospodarce rynkowej tak duże znaczenie przywiązuje się do skutków, jakie wywołują ciężary podatkowe. Skutki te określane są obrazowo jako „efekt spustoszenia” (waste). Graficznym obrazem tego zjawiska jest rys. 12.
przeczytaj resztę
Drugi cel polityki fiskalnej, tzn. wydatkowanie środków publicznych, nie wymaga rozwijania, gdyż zostało już omówione wcześniej. Nie chcę pomniejszać znaczenia kwestii związanych z wydatkowaniem publicznym, przeciwnie, w przedstawionych wcześniej rozważaniach zwracałem uwagę na wiele dylematów, które muszą rozstrzygać władze publiczne, np. związanych z alokacją środków publicznych, sposobem finansowania, metodami racjonalizacji itd.
przeczytaj resztę
Przedstawione w rozdziale 1 rozważania wskazują na ścisły związek finansów publicznych z instytucją państwa. Ze związku tego wynika istotna zależność między pojmowaniem roli państwa w kształtowaniu procesów społecznych i gospodarczych a poglądami na rolę spełnianą przez finanse publiczne.
przeczytaj resztę