W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Wynika to nie tylko stąd, że w budżecie państwa gromadzi się i dzieli największą część środków publicznych, lecz także stąd, że władze centralne nadal są dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju.
Budżet państwa dokonuje też istotnych transferów na rzecz innych elementów systemu finansów publicznych, zwłaszcza budżetów samorządowych oraz funduszy ubezpieczeń społecznych. Budżet państwa jest ważnym instrumentem finansowych stosunków międzynarodowych, m.in. jako źródło pożyczek dla innych krajów.
Współczesne definicje budżetu państwa precyzują go jako scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. W tym sensie budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Cele i zadania państwa realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone. Stąd też budżet państwa sporządza się ex ante\ można go zatem traktować jako plan finansowy państwa (władz ustawodawczych i władz wykonawczych).
Obecny kształt budżetu, funkcje jakie spełnia, zasady tworzenia oraz rozdysponowywania itd., jest wynikiem wielowiekowych burzliwych dziejów tej instytucji ekonomicznej, prawnej i politycznej. Ponieważ budżet państwa wywiera potężny wpływ na życie społeczne, polityczne i gospodarcze kraju oraz jest przedmiotem ostrej walki politycznej (interesy różnych grup), poświęcę mu sporo uwagi. W celu lepszego zrozumienia istoty budżetu, jego znaczenia w systemach demokratycznych oraz roli w dziedzinie gospodarki, przedstawię historię tej instytucji.
Najogólniej można stwierdzić, że rozwój budżetu państwa jest ściśle związany z rozwojem instytucji państwa. Innymi słowy, rozwój budżetu jest funkcją rozwoju państwa5. Ta oczywista skądinąd zależność wymaga szerszego rozwinięcia i konkretyzacji.
Leave a reply