Zaliczanie przedsiębiorstw państwowych do sektora publicznego i na tej podstawie określanie udziału państwa w gospodarce rynkowej nie znajduje podstaw3. W ramach własności publicznej występują więc różne funkcje ekonomiczne.
Różnorodność sektora publicznego potwierdza także jego analiza z punktu widzenia majątku. Przyjmując kryterium majątkowa, sektor publiczny tworzą4:
– 1) majątek służący władzy i administracji państwowej,
– 2) majątek służący publicznym instytucjom usługowym,
– 3) majątek w użytkowaniu publicznym,
– 4) majątek zaangażowany w działalności gospodarczej.
Dla naszych dalszych rozważań kluczowa jest jednak odpowiedź na pytanie: co jest finansowym wyrazem – w sensie instytucjonalnym – sektora publicznego? Czy są nimi finanse publiczne? Nawet ogólna charakterystyka sektora publicznego daje podstawę do zdecydowanie przeczącej odpowiedzi, gdyż nie obejmuje on pełnych finansów skomercjalizowanych przedsiębiorstw państwowych.
Wyjaśnianie związków między sektorem publicznym a finansami publicznymi rozpocznę od zastosowania kryterium własności. Przyjmując to kryterium możemy stwierdzić, że zarówno sektor publiczny, jak i finanse publiczne należą do tej samej kategorii pojęciowej, której ramy zakreśla nieprywatna własność.
Bliższa analiza treści tych pojęć wskazuje jednak na znaczne różnice, przy czym ich zakres uzależniony jest także od tego, co rozumiemy przez finanse publiczne. Można przyjąć, że działalność państwa (władz publicznych) odbywa się w dwu obszarach:
– realnym (rzeczowym),
– finansowym.
Działalność władz publicznych
Obszar realny obejmuje majątek publiczny, tzn. lasy, bogactwa naturalne, zbiorniki wody, zasoby wody, szlaki wodne, drogi, budynki użyteczności publicznej, urządzenia infrastrukturalne itd., które albo wprost reprezentują dobra publiczne, albo dzięki którym dobra publiczne i dobra społeczne mogą być tworzone. Realny (rzeczowy) obszar działalności państwa (władz publicznych) rozciąga się jednak także na przedsiębiorstwa państwowe, które działają na zasadach rynkowych. To samo dotyczy przedsiębiorstw (spółek), w których państwo ma tylko udziały, czyli prawo do części majątku.
Państwo może być także właścicielem majątku obrotowego, nagromadzonego w związku z prowadzeniem działalności w sferze publicznej i społecznej. Przykładem mogą być rezerwy państwowe (paliw, żywności itp.) oraz zapasy leków, opału itd. w jednostkach użyteczności publicznej.
Jeżeli zatem na działalność władz publicznych spojrzymy z perspektywy zjawisk i procesów rzeczowych, to działalność ta wymaga podobnych nakładów, jak działalność prywatnego sektora gospodarki, organizowana na zasadach rynkowych.
Podobieństwo między sektorem publicznym a sektorem prywatnym zanika, jeżeli popatrzymy na prowadzoną przez te sektory działalność od strony źródeł finansowania. O ile dla sektora prywatnego typowe jest samofinansowanie, o tyle sektor publiczny musi sięgać (najczęściej na drodze przymusu) do dochodów innych podmiotów. Innymi słowy, aby zachować i powiększać majątek publiczny oraz aby wytwarzać na bieżąco dobra publiczne, niezbędne jest gromadzenie dochodów publicznych.
Leave a reply