Demokratyczna funkcja budżetu jest jedną z ważniejszych funkcji politycznych. Istota tej funkcji polega na zainteresowaniu i wpływie społeczeństwa na opracowywanie i wykonywanie budżetu.
Sporządzanie i realizacja budżetu państwa inspiruje zainteresowanie sprawami publicznymi oraz gospodarczymi, sprzyja wyborowi właściwych przedstawicieli do władz uchwalających budżet i kontrolujących jego wykonywanie, przedstawicieli wybieranych w głosowaniu tajnym, w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich.
Wyjaśnienie istoty pozostałych, nie omówionych dotychczas, funkcji budżetu napotyka pewne trudności. Chodzi o funkcję planowania oraz funkcję administracyjną. Jeżeli przez funkcję planowania rozumieć zestawienia ex antę dochodów i wydatków budżetowych, to funkcji tej nie trzeba wyróżniać. Charakteryzując podstawowe cechy budżetu wskazałem już, że budżet zawsze jest planem (cecha uprzedniości). Inaczej mówiąc, bez cechy planowości nie ma budżetu.
T. Grodyński wyjaśnia funkcję administracyjną budżetu jako: „zmianę zakresu działania organów państwowych, związaną z tym redukcję sił pracujących, przez przegrupowanie i reorganizację urzędów, przez zmianę zasad ich postępowania itd.”18 Rola administracyjnej funkcji budżetu wzrasta – zdaniem cytowanego autora – przy deficycie budżetowym. Interpretując obecne znaczenie tych dawniejszych poglądów T. Grodyńskiego, można by stwierdzić, że rzeczywiście w warunkach trudności finansowych państwa (deficytu budżetowego) organy państwowe mogą wymuszać działania racjonalizujące wydatki budżetowe.
Reasumując rozważania dotyczące funkcji budżetu państwa – na podstawie analizowanych poglądów teoretycznych – można wyprowadzić wniosek, że funkcje budżetu są ponadustrojowe. Budżet ze swej istoty nie jest ani feudalny, ani kapitalistyczny. Budżet państwa jest więc instytucją istniejącą niezależnie od ustroju (istniejącą obiektywnie). Aby istniał budżet państwa, muszą być spełnione tylko dwa warunki:
– gospodarka musi mieć charakter pieniężny,
– musi istnieć państwo jako instytucja.
W związku z takim obiektywnym charakterem budżetu równie obiektywny charakter mają jego funkcje. Wynika to z obiektywnych cech budżetu, a mianowicie: zawsze jest on funduszem, środki pieniężne budżetu państwa gromadzi się – w zasadzie – w trybie przymusowym, przejmowanie przez państwo dochodów (fiskalizm) zawsze oznacza redystrybucję dochodu narodowego.
Leave a reply