W rezultacie nałożenia podatku netto oraz krańcowej skłonności do konsumpcji, popyt konsumpcyjny, pomimo wzrostu dochodów o jedną jednostkę monetarną, wzrośnie tylko o 0,42 jednostki monetarnej.
Przedstawione rozważania przybliżają nas do koncepcji mnożnika, który najczęściej wiązany jest z inwestycjami, stąd nazwa mnożnik inwestycyjny. Zasada jego działania ma jednak zastosowanie także w innych dziedzinach, w tym w interesującej nas dziedzinie wydatków budżetowych.
Teorię mnożnika inwestycyjnego sformułował J.M. Keynes, chociaż uważa się, że koncepcja Keynesa nawiązuje wprost do idei przedstawionej przez angielskiego ekonomistę R.F. Kahna, który stworzył teorię mnożnika zatrudnienia3. Jej istota polega na tym, że jeżeli występuje w gospodarce bezrobocie, to państwo nie musi zatrudniać przy robotach publicznych wszystkich bezrobotnych, tylko ich część. Zatrudnienie tej części spowoduje wzrost popytu konsumpcyjnego, co z kolei wywoła wzrost produkcji, a więc także wzrost zatrudnienia. Z rozumowania tego wynika szczególne znaczenie krańcowej skłonności do konsumpcji. Jeżeli skłonność ta jest niska, to przyrost popytu konsumpcyjnego będzie niewidki, a rezultat działania mnożnika nieistotny. Natomiast jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji jest wysoka, to nawet niewielki przyrost zatrudnienia pierwotnego wywoła silny efekt mnożnikowy i pełne zatrudnienie w gospodarce.
Mnożnik inwestycyjny Keynesa próbuje uchwycić zależności między inwestycjami a przyrostem dochodu narodowego, przy czym jego sens polega na tym, że w wyniku dodatkowych inwestycji dochód narodowy wzrasta w stopniu wyższym (wielokrotnym) niż przyrost inwestycji. Zależność tę można zapisać:
Zależność między wydatkami państwa a kształtowaniem się deficytu budżetowego
Wprowadzenie sektora rządowego do naszych rozważań pozwala prześledzić zależności między wydatkami państwa, podatkami a dochodem narodowym i deficytem budżetowym. Rozważmy sytuację, w której zakładamy, że następuje wzrost wydatków państwa, któremu nie towarzyszy wzrost podatków. Wydatki rządowe będą wówczas spełniały podobną rolę, jak inwestycje. Jeżeli np. produkcja wynosiła 100 jednostek monetarnych, a wydatki państwa wzrosły o 20 jednostek monetarnych, przy mnożniku k = 2,27, to taki wzrost wydatków spowoduje wzrost produkcji o 45,4 jednostek monetarnych.
Cechą charakterystyczną mnożnika jest to, że działa zarówno w kierunku zwiększenia, jak i zmniejszenia produkcji. Jeżeli przyjęlibyśmy np., że wzrastają podatki przy nie zmienionych wydatkach państwa, to spadek produkcji będzie znacznie większy niż stopa opodatkowania dochodów. Jest to efekt działania mnożnika.
Rozpatrzmy sytuację, która występuje najczęściej, tzn. taką, w której wzrostowi wydatków budżetowych będzie towarzyszyć wzrost podatków netto, Zanim przedstawię zachowanie się podstawowych wielkości ekonomicznych, wyliczmy wartość mnożnika przy różnej krańcowej skłonności do
Symulowana wartość mnożnika wskazuje, że kształtuje się on pod wpływem krańcowej skłonności do konsumpcji oraz stopy opodatkowania netto. Im mniejsza jest krańcowa skłonność do konsumpcji oraz im wyższa jest stopa opodatkowania netto, tym wartość mnożnika jest mniejsza, co oznacza, że mniejszy jest jego wpływ na przyrost dochodu i produktu narodowego.
W tablicy 6 przedstawiona jest zależność między wydatkami państwa a kształtowaniem się deficytu budżetowego przy różnej krańcowej skłonności do konsumpcji oraz różnej stopie opodatkowania netto.
Leave a reply