Z racjonalnego punktu widzenia współcześnie – jak wolno sądzić – nie ma podstaw do zasadniczych sprzeczności między rządem a bankiem centralnym, gdyż obydwie te instytucje, chcąc nie chcąc, ponoszą odpowiedzialność za stan i rozwój gospodarki oraz społeczeństwa. Koordynacja działalności rządu i banku centralnego musi się dokonywać w ramach systemu finansowego gospodarki rynkowej. Charakterystyczne jest, że np. w dyskusji wyolbrzymia się hipotetyczne sprzeczności między bankiem centralnym a rządem, nie przykładając należytej uwagi do komplementarności działalności banku centralnego i rządu posługującego się budżetem i zarządzającego skarbem państwa. Tymczasem trudno wyobrazić sobie np. tworzenie współczesnego pieniądza urzędowego bez zabezpieczenia udzielanego przez rząd, a ściślej przez skarb państwa. Widać to w sposób oczywisty w bilansach banków centralnych. Dochodzimy tutaj do istoty stosunków finansowych między bankiem centralnym a rządem.
Osiągnięciem nowoczesnych systemów pieniężnych jest jednolita polityka monetarna, w tym kreowanie pieniądza przez jeden ośrodek. To właśnie na tle tego osiągnięcia pojawiła się konieczność koordynacji działań w sferze pieniężnej. Skoro państwo (rząd) zaprzestało bezpośredniej emisji pieniądza skarbowego, a działalność rządu (państwa) prowadzona jest przez rząd w warunkach pieniężnych, to w konsekwencji tego bank centralny musiał przejąć pewne obowiązki względem rządu. Z punktu widzenia niniejszych rozważań należy wyróżnić przede wszystkim trzy funkcje banku centralnego:
– 1) funkcję kasjera rządu,
– 2) funkcję instytucji działającej w imieniu rządu na rynku pożyczkowym,
– 3) funkcję instytucji pożyczkodawcy – dla rządu – ostatniej instancji.
Rolę banku centralnego w spełnianiu obowiązków wobec rządu rozpatrzymy na przykładzie Banku Anglii10. Wybór podyktowany jest następującymi względami:
– 1) Anglia uważana jest za kolebkę bankowości centralnej:
– 2) Bank Anglii jako bank państwowy, oprócz innych typowych dla banku centralnego funkcji, spełnia rolę kasjera rządu oraz zarządza długiem publicznym Zjednoczonego Królestwa:
– 3) w stosunkach Banku Anglii z rządem uwidacznia się pragmatyzm i poczucie realizmu: Bank spełnia ważną rolę doradcy rządu w kwestiach Finansowych, w tym w kwestii deficytu budżetowego i długu publicznego:
– 4) Bank Anglii ma ogromne doświadczenie w posługiwaniu się skarbowymi papierami wartościowymi.
Przykład działalności Banku Anglii może być interesujący, sądzę bowiem, że stopień autonomii Narodowego Banku Polskiego nie powinien być zbliżony do Bundesbanku. Nie jest to ani możliwe, ani celowe w okresie transformacji gospodarki. Notabene wzorcowa – niejako – niezależność Bundesbanku od rządu została znacznie naruszona przy okazji procesów zjednoczeniowych oraz transformacji gospodarki dawnej NRD.
Leave a reply