Powróćmy do sprawy racjonalnego fiskalizmu. Z samej nazwy wynika, że fiskalne działanie państwa powinno uwzględniać interesy nie tylko władz publicznych, lecz także podatników. Z zasady tej wypływają wnioski, że aparat skarbowy nie może działać w sposób bezwzględny w tym sensie, że cel fiskalny przesłania inne cele, a także negatywne skutki bezwzględnego egzekwowania należności podatkowych. Sytuację podatnika w gospodarce rynkowej, w ramach której występuje ryzyko i niepewność, mogą charakteryzować m.in. przejściowe trudności finansowe, co uniemożliwia np. terminowe regulowanie zobowiązań podatkowych, lub trwalsze zaleganie z podatkami. Racjonalna działalność władz skarbowych charakteryzuje się analitycznym i zindywidualizowanym podejściem do sytuacji podatnika. W wyniku takiego postępowania skarb państwa niekiedy musi podjąć ryzyko polegające m.in. na częściowym lub definitywnym zaniechaniu poboru zaległości podatkowych, rozłożeniu zaległości podatkowych na raty, umorzeniu karnych odsetek itd. Podobnym narzędziem mogą być ulgi podatkowe przyznawane na podstawie indywidualnych decyzji (ulgi pozasystemowe) władz skarbowych.
Racjonalność działania władz fiskalnych ma jednak granice wyznaczane przez uniwersalne zasady opodatkowania, w tym zasadę powszechności i zasadę sprawiedliwego rozłożenia ciężaru podatkowego. Indywidualizacja obciążeń podatkowych, których zewnętrznym wyrazem są: zaniechanie poboru zaległości podatkowych lub/i przyznanie ulgi, grozi deformacją systemu podatkowego. Niezależnie od tego pojawia się bardzo ważny i zarazem trudny problem podejmowania decyzji w sprawach skarbowych: możliwość arbitralności decyzji, uleganie presjom pozamerytorycznym, a także – w krańcowych przypadkach – korumpowanie urzędników aparatu skarbowego.
Leave a reply