Konsekwencje gospodarcze i społeczne podatków prowokują do ucieczki przed nimi na drodze nielegalnej lub na drodze poszukiwania luk w prawie podatkowym. Przyczyny i motywy takiego postępowania podatnika są złożone. P.M. Gaudemet wyróżnia cztery podstawowe rodzaje przyczyn ucieczki przed podatkami15:
– 1) moralne,
– 2) polityczne,
– 3) ekonomiczne,
– 4) techniczne.
Wśród przyczyn moralnych należy wymienić dualizm postępowania pod względem norm etycznych. Obywatel przestrzega na ogół bardziej rygorystycznie norm odnoszących się do życia prywatnego niż do życia publicznego. Innymi słowy, łamanie norm publicznych jest mniej naganne niż norm życia prywatnego. Takiej interpretacji naruszania prawa przez podatnika sprzyja niewątpliwie zdecydowanie upośledzona pozycja podatnika wobec potężnego państwa. Symptomy zachowania się państwa zachęcają podatnika do ucieczki przed podatkiem. Przykładem tego jest m.in. narzucanie przez państwo swojej decyzji podatnikowi, stosowanie wyśrubowanych stawek podatkowych, preferowanie interesów podatkowych grup rządzących itp. Skłania to podatnika do
– w jakiejś mierze usprawiedliwionego, mimo że niezgodnego z prawem
– unikania podatku. Podatnik w takiej sytuacji przybiera postawę obronną wobec rażąco nierównych stosunków między nim a państwem.
Niekiedy podatnik ucieka przed ciężarami ze względów politycznych, jeżeli np. nie akceptuje panującego ustroju czy realizowanej przez siły rządzące doktryny społecznej lub gospodarczej, jeżeli ma inne preferencje co do wykorzystywania funduszy publicznych itd. Ucieczka przed podatkiem jest więc jednym z możliwych środków sprzeciwu wobec państwa.
Ekonomiczne podłoże ucieczki przed podatkami występuje, jak już podkreślałem, w sytuacji niemożności przerzucania podatków, najczęściej w okresie stagnacji gospodarczej. Wobec niemożności przerzucenia ciężarów podatku na inne podmioty, podatnik, dążąc do zachowania przedsiębiorstwa lub poziomu konsumpcji, skłonny jest do ucieczki przed podatkiem. Do przyczyn ekonomicznych ucieczki przed podatkiem należy zaliczyć także istnienie tzw. drugiego obiegu gospodarczego, rozwiniętego zwłaszcza w okresach kryzysu gospodarczego. Istnienie wysokiej stopy bezrobocia sprzyja np. zjawisku nielegalnego podejmowania pracy. Istotnym problemem dla władz podatkowych jest rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych. Tworzenie się ponadnarodowych przedsiębiorstw, koncernów itp. sprzyja przepływowi dochodów między krajami i ucieczce przed opodatkowaniem.
Leave a reply