O możliwościach różnego podejścia do procesów gromadzenia i podziału dochodów budżetowych świadczy m.in. fakt wyodrębniania w teorii a lokacyjnej funkcji budżetu. Z punktu widzenia treści ekonomicznej funkcja ta w pełni pokrywa się z funkcją redystrybucyjną. Pogląd taki wyrażają też
L. Kurowski i M. Weralski13. Jeżeli zatem wyodrębnia się funkcję alokacyjną, to po to, aby wyeksponować rolę budżetu w alokacji zasobów. Funkcję tę scharakteryzowałem w ramach funkcji finansów publicznych. Przedstawione tam rozważania wskazują, że nie można identyfikować tych dwóch funkcji, gdyż funkcja alokacyjna jest związana z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i dóbr społecznych. Natomiast funkcja redystrybucyjna budżetu opisuje jego rolę w redystrybucji dochodów. Oczywiście celem tej redystrybucji jest m.in. finansowanie procesów wytwarzania (alokacji) dóbr publicznych i dóbr społecznych. Nie wszystkie operacje redystrybucji dochodów wiążą się jednak z alokacją dóbr publicznych i społecznych. Na przykład różnego rodzaju transfery, pożyczki nie wywołują bezpośrednio alokacji zasobów i dóbr.
Do funkcji ekonomicznych budżetu bez wątpienia zaliczyć należy funkcję stabilizacyjną (wyrównawczą). W teorii ekonomii oraz finansów istnieje zgodność co do treści tej funkcji w warunkach gospodarki kapitalistycznej. Ta funkcja budżetu pojawiła się w latach trzydziestych obecnego stulecia wraz z koncepcją interwencjonizmu państwowego. Istota funkcji stabilizacyjnej budżetu polega na wykorzystaniu go jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki kapitalistycznej. Nieco inaczej istotę funkcji stabilizacyjnej, zwanej też wyrównawczą, pojmuje E. Denek. Zdaniem autorki, funkcja ta „polega na stworzeniu warunków skłaniających poszczególne podmioty gospodarcze do podejmowania lub zaniechania określonych działań, czyli na bieżącym sterowaniu za pomocą instrumentów budżetowych procesami gospodarczymi”14. Zakres wyrównawczej funkcji budżetu ogranicza się – zdaniem cytowanej autorki – do podmiotów gospodarki budżetowej, tj. do podmiotów sfery nieprodukcyjnej (jednostki i zakłady budżetowe). W takim ujęciu funkcja wyrównawcza budżetu polega, z jednej strony, na wprowadzaniu zmian w uchwalonym budżecie, a z drugiej strony, na wprowadzaniu zmian w gospodarce podmiotów najsilniej związanych z budżetem, czyli jednostek i zakładów budżetowych. O ile definicja funkcji wyrównawczej budżetu jest trafna, o tyle ograniczenie jej zakresu budzi zasadnicze zastrzeżenia. Główne ostrze wyrównawczej funkcji budżetu nastawione jest właśnie na podmioty rynkowego sektora prywatnego, a nie na podmioty sektora publicznego.
Leave a reply