Category Teoria

06/05/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Przy całym respekcie dla systemu demokratycznego, zrozumieniu sensu głosowania, jak też jego rezultatów, należy zauważyć, że oprócz zjawiska „tyranii” większości istnieją jeszcze inne niebezpieczeństwa związane z wyborem publicznym w drodze wyborów. Problem tkwi w tym, że zachowanie wyborcy wtedy, gdy występuje on w grupie jest inne niż wtedy, gdy dokonuje indywidualnego wyboru. Rzecz nie polega tylko na tym, że decyzja wyborcy może być przegłosowana, lecz także na tym, że wyniki ogólne głosowania mogą wypaczać rzeczywiste preferencje wyborców. Zjawisko to zostało określone mianem: paradoks wyborczy. Zwrócił na nie uwagę wybitny amerykański ekonomista Kenneth J. Arrow3. Istotę paradoksu omówię na prostym przykładzie. Załóżmy, że jest trzech wyborców o różnym poziomie dochodów:

05/23/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Wśród zasad sprawiedliwego opodatkowania najmniej wątpliwości budzi zasada powszechności, według której ciężary podatkow-e powinny mieć charakter powszechny, czyli każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego (np. wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze psów, samochodów itd.).

05/23/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Głównym problemem, występującym w procesie alokacji dóbr publicznych, jest sprecyzowanie kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzje o rodzajach i ilości wytwarzanych dóbr publicznych. Wprawdzie dobra publiczne nie są wytwarzane i alokowane według kryteriów rynkowych, niemniej jednak w teorii wyboru publicznego dokonuje się porównań kryteriów, które występują przy alokacji dóbr prywatnych i alokacji dóbr publicznych. Zdaję sobie w pełni sprawę, że takie porównania są ryzykowne i mogą prowadzić do powierzchownych wniosków. Analizę taką warto jednak przeprowadzić, gdyż pozwala ona lepiej zrozumieć sens mechanizmu alokacji dóbr publicznych. Pomogą nam w tym dwa rysunki.

05/21/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Na podstawie dotychczasowych rozważań możemy zidentyfikować główne narzędzia, jakimi państwo może się posługiwać w realizacji wymienionych celów, które – podkreślam – mają przede wszystkim cel pozafiskalny. Cała sztuka polityki fiskalnej polega właśnie na tym, żeby państwo umiejętnie łączyło realizację podstawowych celów polityki fiskalnej (gromadzenie potrzebnych państwu środków pieniężnych) z równoczesnym, niejako „przy okazji”, rozwiązywaniem innych ważnych celów gospodarczych i społecznych. Do realizacji wymienionych szczegółowych celów polityki fiskalnej służyć mogą:

05/21/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Nałożenie podatku na sprzedawane dobro A wywołuje więc wielorakie skutki. Dla producenta dotkliwy jest nie tylko spadek popytu na dobro A, lecz także spadek wpływów ze sprzedaży netto jako wypadkowa dwóch czynników: spadku sprzedaży oraz spadku ceny netto. Podwyższona cena brutto na jednostkę dobra A, jako skutek nałożenia podatku, została więc częściowo pokryta przez sprzedającego, a częściowo przez kupującego, przy czym ten ostatni w naszym przykładzie ponosi większą część ciężaru podatkowego.

05/21/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Jeśli chodzi o władze lokalne, to domeną ich działalności są potrzeby mające decydujące znaczenie dla życia poszczególnych obywateli i społeczności lokalnych. Typowe zadania lokalnych władz publicznych związane są z:

05/20/2015, Kategorie  Teoria | No comments

W przedstawionym przykładzie oczywisty jest nie tylko wpływ podatku na cenę oraz popyt, a w konsekwencji podaż dobra A w ujęciu fizycznym, lecz także nadmierne obciążenie podatkowe. Graficznym tego wyrazem jest zaciemnione pole trójkąta GE’E. Wskazuje ono na dwoisty charakter podatku: nałożenie podatku przyniosło, co prawda, państwu dochody (PP’E’G), ale doprowadziło też do zmniejszenia popytu i w konsekwencji ograniczenia produkcji. Dochód państwa został więc okupiony stratą netto, która jest wyrazem nadmiernego obciążenia gospodarki podatkami5.

05/19/2015, Kategorie  Teoria | No comments

W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę:

05/18/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Zanim przejdę do omówienia poglądów Wagnera, zwróćmy uwagę na fakt, że zwolennicy interwencjonizmu państwa w gospodarce pojawili się nie tylko w Niemczech. Początkowo, w XIX wieku, postulaty ingerencji państwa ograniczają się jedynie do sfery podziału dochodu narodowego. Mechanizm rynkowy tworzy bowiem warunki do wynagradzania czynników produkcji, tj, ziemi, pracy, kapitału, a także gwarantuje maksymalizację dochodu społecznego, ale nie jest w stanie zaspokajać rosnących potrzeb społecznych. Te względy społeczne przemawiają za interwencją państwa w sferę dochodów bez wypaczania rynkowych zasad jego tworzenia. Koncepcja ta nazywa się socjalizmem reformistycznym34. Wraz z upływem czasu teoretyczne podstawy interwencji państwa w sferę produkcji stworzyli: wybitny ekonomista szwedzki

05/17/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Z racjonalnego punktu widzenia współcześnie – jak wolno sądzić – nie ma podstaw do zasadniczych sprzeczności między rządem a bankiem centralnym, gdyż obydwie te instytucje, chcąc nie chcąc, ponoszą odpowiedzialność za stan i rozwój gospodarki oraz społeczeństwa. Koordynacja działalności rządu i banku centralnego musi się dokonywać w ramach systemu finansowego gospodarki rynkowej. Charakterystyczne jest, że np. w dyskusji wyolbrzymia się hipotetyczne sprzeczności między bankiem centralnym a rządem, nie przykładając należytej uwagi do komplementarności działalności banku centralnego i rządu posługującego się budżetem i zarządzającego skarbem państwa. Tymczasem trudno wyobrazić sobie np. tworzenie współczesnego pieniądza urzędowego bez zabezpieczenia udzielanego przez rząd, a ściślej przez skarb państwa. Widać to w sposób oczywisty w bilansach banków centralnych. Dochodzimy tutaj do istoty stosunków finansowych między bankiem centralnym a rządem.

05/17/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Z wymienionych wyżej powodów problem zrównoważenia budżetu należał w przeszłości i należy obecnie do wielce kontrowersyjnych, przy czym zauważalna jest wyraźna zmiana stosunku teorii i praktyki od czasów wielkiego kryzysu gospodarczego.

05/16/2015, Kategorie  Teoria | No comments

Dla nauki o finansach publicznych podstawowe znaczenie ma kategoria dobra publicznego. To właśnie istnienie tego rodzaju dobra jest przyczyną gromadzenia funduszy publicznych, koniecznych do finansowania procesów tworzenia dóbr publicznych (budowa dróg, lotnisk, portów morskich), jak też finansowania eksploatacji urządzeń publicznych.