Konsekwencją poglądów Hansena na kwestie równowagi budżetowej, długu publicznego i wydatków publicznych w okresie depresji jest koncepcja sporządzania dwóch odrębnych budżetów: budżetu operacyjnego oraz budżetu kapitałowego.
przeczytaj resztę
W przedstawionym przykładzie oczywisty jest nie tylko wpływ podatku na cenę oraz popyt, a w konsekwencji podaż dobra A w ujęciu fizycznym, lecz także nadmierne obciążenie podatkowe. Graficznym tego wyrazem jest zaciemnione pole trójkąta GE’E. Wskazuje ono na dwoisty charakter podatku: nałożenie podatku przyniosło, co prawda, państwu dochody (PP’E’G), ale doprowadziło też do zmniejszenia popytu i w konsekwencji ograniczenia produkcji. Dochód państwa został więc okupiony stratą netto, która jest wyrazem nadmiernego obciążenia gospodarki podatkami5.
przeczytaj resztę
Występowanie tych dwóch rodzajów wydatków państwa, o zdecydowanie różnym charakterze, prowadzi do ważnego wniosku, mianowicie, że w obszarze jego działalności zachodzą różnorodne zjawiska i procesy gospodarcze. Powstaje wobec tego istotne pytanie i wątpliwość, czy termin „sektor publiczny” nie jest nazbyt dowolnie używany w teorii i praktyce. Wątpliwość ta podnoszona jest także w literaturze2. Dla sektora publicznego podobnie jak dla finansów publicznych – spoiwem jest nieprywatna własność majątku i funduszy.
przeczytaj resztę
W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę:
przeczytaj resztę
Na podkreślenie zasługuje również podział salda budżetowego na saldo nominalne oraz saldo realne. Podział ten jest związany z występowaniem zjawisk inflacyjnych w gospodarce. Wpływają one na ogół w różnym stopniu na kształtowanie się dochodów i wydatków budżetowych.
przeczytaj resztę
Zanim przejdę do omówienia poglądów Wagnera, zwróćmy uwagę na fakt, że zwolennicy interwencjonizmu państwa w gospodarce pojawili się nie tylko w Niemczech. Początkowo, w XIX wieku, postulaty ingerencji państwa ograniczają się jedynie do sfery podziału dochodu narodowego. Mechanizm rynkowy tworzy bowiem warunki do wynagradzania czynników produkcji, tj, ziemi, pracy, kapitału, a także gwarantuje maksymalizację dochodu społecznego, ale nie jest w stanie zaspokajać rosnących potrzeb społecznych. Te względy społeczne przemawiają za interwencją państwa w sferę dochodów bez wypaczania rynkowych zasad jego tworzenia. Koncepcja ta nazywa się socjalizmem reformistycznym34. Wraz z upływem czasu teoretyczne podstawy interwencji państwa w sferę produkcji stworzyli: wybitny ekonomista szwedzki
przeczytaj resztę
Z racjonalnego punktu widzenia współcześnie – jak wolno sądzić – nie ma podstaw do zasadniczych sprzeczności między rządem a bankiem centralnym, gdyż obydwie te instytucje, chcąc nie chcąc, ponoszą odpowiedzialność za stan i rozwój gospodarki oraz społeczeństwa. Koordynacja działalności rządu i banku centralnego musi się dokonywać w ramach systemu finansowego gospodarki rynkowej. Charakterystyczne jest, że np. w dyskusji wyolbrzymia się hipotetyczne sprzeczności między bankiem centralnym a rządem, nie przykładając należytej uwagi do komplementarności działalności banku centralnego i rządu posługującego się budżetem i zarządzającego skarbem państwa. Tymczasem trudno wyobrazić sobie np. tworzenie współczesnego pieniądza urzędowego bez zabezpieczenia udzielanego przez rząd, a ściślej przez skarb państwa. Widać to w sposób oczywisty w bilansach banków centralnych. Dochodzimy tutaj do istoty stosunków finansowych między bankiem centralnym a rządem.
przeczytaj resztę
Podatek jest klasyczną daniną publiczną. Należy on do najstarszych kategorii finansowych i w ogóle ekonomicznych. Jako taki wymaga specjalnych i wieloaspektowych rozważań. Rozpocznę jednak od definicji podatku.
przeczytaj resztę
Z wymienionych wyżej powodów problem zrównoważenia budżetu należał w przeszłości i należy obecnie do wielce kontrowersyjnych, przy czym zauważalna jest wyraźna zmiana stosunku teorii i praktyki od czasów wielkiego kryzysu gospodarczego.
przeczytaj resztę
Dla nauki o finansach publicznych podstawowe znaczenie ma kategoria dobra publicznego. To właśnie istnienie tego rodzaju dobra jest przyczyną gromadzenia funduszy publicznych, koniecznych do finansowania procesów tworzenia dóbr publicznych (budowa dróg, lotnisk, portów morskich), jak też finansowania eksploatacji urządzeń publicznych.
przeczytaj resztę
Trzeba zresztą wyraźnie zaznaczyć, że równowagi budżetowej nie można rozpatrywać w oderwaniu od systemu finansów publicznych: analiza musi być prowadzona na tle równowagi sektora publicznego i równowagi całej gospodarki.
przeczytaj resztę
Trzeba zresztą zauważyć, że wiele dziedzin życia społecznego jest wyłączną domeną władz publicznych (sektora budżetowego). Decydują o tym m.in. względy bezpieczeństwa kraju (kontrola obszaru powietrznego, w tym także cywilnej komunikacji lotniczej). Podobnie jest z niektórymi dziedzinami życia wewnętrznego, newralgicznymi dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki.
przeczytaj resztę