Konsekwencją poglądów Hansena na kwestie równowagi budżetowej, długu publicznego i wydatków publicznych w okresie depresji jest koncepcja sporządzania dwóch odrębnych budżetów: budżetu operacyjnego oraz budżetu kapitałowego.
przeczytaj resztę
Konsekwencją poglądów Hansena na kwestie równowagi budżetowej, długu publicznego i wydatków publicznych w okresie depresji jest koncepcja sporządzania dwóch odrębnych budżetów: budżetu operacyjnego oraz budżetu kapitałowego.
przeczytaj resztę
Występowanie tych dwóch rodzajów wydatków państwa, o zdecydowanie różnym charakterze, prowadzi do ważnego wniosku, mianowicie, że w obszarze jego działalności zachodzą różnorodne zjawiska i procesy gospodarcze. Powstaje wobec tego istotne pytanie i wątpliwość, czy termin „sektor publiczny” nie jest nazbyt dowolnie używany w teorii i praktyce. Wątpliwość ta podnoszona jest także w literaturze2. Dla sektora publicznego podobnie jak dla finansów publicznych – spoiwem jest nieprywatna własność majątku i funduszy.
przeczytaj resztę
Na podkreślenie zasługuje również podział salda budżetowego na saldo nominalne oraz saldo realne. Podział ten jest związany z występowaniem zjawisk inflacyjnych w gospodarce. Wpływają one na ogół w różnym stopniu na kształtowanie się dochodów i wydatków budżetowych.
przeczytaj resztę
Podatek jest klasyczną daniną publiczną. Należy on do najstarszych kategorii finansowych i w ogóle ekonomicznych. Jako taki wymaga specjalnych i wieloaspektowych rozważań. Rozpocznę jednak od definicji podatku.
przeczytaj resztę
Trzeba zresztą wyraźnie zaznaczyć, że równowagi budżetowej nie można rozpatrywać w oderwaniu od systemu finansów publicznych: analiza musi być prowadzona na tle równowagi sektora publicznego i równowagi całej gospodarki.
przeczytaj resztę
Trzeba zresztą zauważyć, że wiele dziedzin życia społecznego jest wyłączną domeną władz publicznych (sektora budżetowego). Decydują o tym m.in. względy bezpieczeństwa kraju (kontrola obszaru powietrznego, w tym także cywilnej komunikacji lotniczej). Podobnie jest z niektórymi dziedzinami życia wewnętrznego, newralgicznymi dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki.
przeczytaj resztę
Zasadnicza trudność w przypadku wyboru publicznego wynika jednak z dysproporcji między ponoszonymi kosztami a osiąganymi korzyściami przez poszczególnych obywateli, grupy społeczne, wspólnoty terytorialne itp. Sytuacja, kiedy osoba ponosi koszty wytwarzania dóbr publicznych w tej samej wielkości, co osiągane z tego tytułu korzyści, należy do rzadkich. Wynika to z faktu, że między preferencjami poszczególnych osób a preferencjami wspólnoty mogą zachodzić zupełnie podstawowe różnice. Dlaczego np. ludzie samotni, bezdzietni mają ponosić koszty oświaty publicznej, czyli alimentować pośrednio (przez podatki) dzieci innych osób. Albo dlaczego ludzie, którzy nie korzystają – lub korzystają w minimalnym stopniu – z komunikacji publicznej, mają ponosić koszty utrzymania jej z funduszy publicznych. Przykładów takich można podawać wiele.
przeczytaj resztę
Zrozumienie przyczyn zaspokojenia popytu państwa na pieniądz przez zaciąganie pożyczek będzie łatwiejsze, jeżeli bliżej przyjrzymy się typowej dla państwa metodzie realizacji dochodów, czyli metodzie sięgania do dochodów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Trzeba zwłaszcza podkreślić, że żaden z podmiotów nie chce definitywnie rezygnować ze swoich dochodów. Twierdzeniu temu nie przeczą przypadki dobrowolnego dotowania władz publicznych przez obywateli lub inne podmioty gospodarcze, gdyż są to zjawiska zupełnie marginesowe, jeśli odnieść je do wielkości globalnych dochodów publicznych.
przeczytaj resztę
Inaczej jest w przypadku dobra społecznego, co ilustruje rys. 3. Tutaj istnieje wyraźna zależność między dochodami indywidualnymi a użytecznością dobra społecznego. Dla osób o wysokich dochodach użyteczność dóbr społecznych jest niska, bo mogą one skorzystać z prywatnych usług np. zdrowotnych, edukacyjnych, które z reguły mają wyższy standard niż usługi publiczne. Jeżeli osoby o wysokich dochodach korzystają jednak ze wspomnianych np. usług zdrowotnych, to realizują pewną premię z tytułu użyteczności dobra społecznego. Wysokość tej premii zależy od stopnia obciążenia daninami publicznymi (podatkami) na rzecz funduszy publicznych, z których finansowane są dobra społeczne. Z reguły ciężary te są większe dla osób o wysokich dochodach niż dla osób o niskich dochodach, ze względu na stosowaną przez państwo progresję podatkową. Zależność między ciężarami ponoszonymi przez obywatela na rzecz wspólnoty a korzyściami, jakie on osiąga z tytułu użytkowania dóbr publicznych, jest sprawą odrębną: będzie ona rozważana w dalszej części pracy.
przeczytaj resztę
Konsekwencje gospodarcze i społeczne podatków prowokują do ucieczki przed nimi na drodze nielegalnej lub na drodze poszukiwania luk w prawie podatkowym. Przyczyny i motywy takiego postępowania podatnika są złożone. P.M. Gaudemet wyróżnia cztery podstawowe rodzaje przyczyn ucieczki przed podatkami15:
przeczytaj resztę
Analiza kształtowania się długu publicznego wielu krajów, w tym Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, Japonii, wskazuje na wyraźny związek między długiem publicznym a wydatkami wojennymi. Charakterystyczne przy tym jest, że także w pierwszych latach powojennych dług publiczny nadal wzrastał, co było związane z koniecznością zaangażowania się państwa w odbudowę gospodarki. Skutki zaciągnięcia długów publicznych w czasie pierwszej i drugiej wojny światowej wiele krajów odczuwa do dzisiaj.
przeczytaj resztę
Rozwój cywilizacji związany jest ściśle ze społecznym bytowaniem ludzi, czyli życiem we wspólnotach opartych na więzach krwi, miejscu zamieszkania, religii itd. Pozostawiając na boku rozważania historyczne, można stwierdzić, że państwo jest wytworem rozwoju cywilizacji. Reprezentujące państwo i samorząd instytucje publiczne organizują życie społeczności lokalnych, regionalnych i ludności zamieszkującej cały kraj.
przeczytaj resztę