Category Praktyka

Instrumenty polityki fiskalnej

Przed przystąpieniem do omawiania celów polityki fiskalnej trzeba zająć stanowisko wobec zakresu aktywności państwa w tej dziedzinie. W szczególności odrzucam pogląd spotykany niekiedy w literaturze przedmiotu, że polityka fiskalna polega jedynie na gromadzeniu dochodów publicznych i że w jej zakres nie wchodzą wydatki. Podejście takie jest – moim zdaniem błędne. Gdyby się z nim zgodzić, to oznaczałoby to, że gromadzenie dochodów publicznych (głównie budżetowych) jest celem samym w sobie, tymczasem tak na gruncie rozważań teoretycznych, jak i na gruncie praktyki nietrudno jest obalić tę tezę. Gromadzenie dochodów publicznych, ich poziom i struktura są ściśle określone właśnie przez wydatkowanie środków publicznych. Nie rozwijając tego zagadnienia poprzestanę na skonstatowaniu faktu, że polityka fiskalna polega na wykorzystywaniu różnych instrumentów, które służą:

przeczytaj resztę

Zasady ustalania wyników głosowania w sprawach publicznych cz. II

Wymóg tzw. kwalifikowanej większości głosów (np. 2/3) niezbędnych do przyjęcia decyzji jest znacznie łagodniejszy niż jednomyślność. Jeżeli jednak dotyczy np. całego społeczeństwa, to osiągnięcie jej wcale nie jest łatwe. Z tych też względów zasada większości kwalifikowanej dotyczy spraw o kardynalnym znaczeniu dla społeczeństwa. Zasada taka może być stosowana np. w przypadku referendum w sprawie kary śmierci. Większość kwalifikowana jest wymagana także w przypadku uchwalenia (zmian) konstytucji, jak również w procesie legislacyjnym, jeżeli poszczególni uczestnicy tego procesu (Sejm, Senat, prezydent) odrzucili projekt danego aktu prawnego.

przeczytaj resztę

Jan Ferdynand Nax

Fedorowicz podkreśla, że poglądy kameralistów miały zwolenników także w Polsce. Do najwybitniejszych należał Jan Ferdynand Nax (1736-1810), który dostrzegał wyraźne różnice między fiskalnymi a inlerwencjonistycz- nymi celami działalności państwa, do realizacji których wykorzystywało ono podatki. Nax rozróżniał trzy główne podatki6:

przeczytaj resztę

Problem sprzeczności między funkcjami finansów publicznych

Scharakteryzowane wyżej trzy podstawowe funkcje finansów publicznych powinny skłaniać do sformułowania pytania, czy cele wyznaczane w ramach poszczególnych funkcji są możliwe do zrealizowania. Inaczej mówiąc, na ile cele te są koherentne, a na ile sprzeczne. Pytanie takie jest w pełni uzasadnione. Jeżeli np. państwo będzie nadmiernie rozbudowywać redystrybucję dochodów, to trudno będzie jednocześnie wykorzystywać finanse do pełnienia ich funkcji stabilizacyjnej. Z kolei funkcja stabilizacyjna może pozostawać w sprzeczności z funkcją alokacyjną. Sytuacja taka wystąpi wówczas, gdy cele stabilizacji gospodarki będą uniemożliwiać zgromadzenie odpowiednich dochodów do alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych.

przeczytaj resztę

Istota wyboru publicznego – ciąg dalszy

Wybór jest łatwiejszy, jeżeli wyborca ma rozeznanie, czego wybór dotyczy. Jeśli przedmiotem wyboru jest nałożenie nowego podatku i to jeszcze o prostej konstrukcji (np, pogłówne), wówczas wyborca, przy zrozumieniu przyczyn wprowadzenia tego podatku, ma wiele przesłanek racjonalnego wyboru. Jeżeli wybór dotyczyłby np. realizowania programu energetycznego rządu według alternatywy: tradycyjne elektrownie – jądrowe elektrownie, to mimo stosunkowo klarownych możliwości rozwiązań programu energetycznego wybór wcale nie jest łatwy, nawet dla osób wykazujących niezły stopień zrozumienia problemu. Inaczej jest, gdy przedmiot wyboru jest tak skomplikowany, że wyborca właściwie nie ma szans rozpoznania wszystkich przyczyn i skutków rozwiązania, na które oddaje głos. Przykładem takiej sytuacji jest przeprowadzane obecnie w krajach UE głosowanie w sprawie pełnej unii, w tym monetarnej, krajów członkowskich. Ta łatwa – z formalnego punktu widzenia – decyzja, sprowadzająca się do opowiedzenia się albo za, albo przeciw, wymaga znajomości niezwykle dużej liczby szczegółów związanych z korzyściami i stratami powstającymi w jej wyniku. Przeciętny wyborca, który decyduje o rezultatach głosowania, nie ma szans oparcia swojej decyzji na racjonalnych przesłankach. Stąd też wybór swój opiera najczęściej na odpowiedziach formułowanych przez polityków, partie polityczne, organizacje społeczne, stowarzyszenia wyznaniowe itp., które prowadzą kampanię „uświadamiającą” przeciętnego wyborcę. Przeciętny wyborca jest więc przedmiotem manipulacji ze strony różnych sił politycznych i społecznych. To jest ta słabsza strona systemu demokratycznego. Negatywne skutki tak funkcjonującego mechanizmu wyborczego uzależnione są od tego, jakim grupom nacisku psychologicznego i propagandowego ulega wyborca i czyje interesy grupy te reprezentują.

przeczytaj resztę

Wprowadzenie podatku

W ujęciu klasycznym rynek pracy kształtowany jest przez podaż i popyt na siłę roboczą oraz cenę pracy żywej. Jeżeli cena ta jest podwyższana przez nakładanie podatków, to nie może to pozostawać bez wpływu na sytuację na rynku pracy. Związek między podatkiem a rynkiem pracy można przedstawić w ujęciu graficznym: ilustruje to rys. 11.

przeczytaj resztę

Pojęcie funduszu celowego – dalszy opis

Po pierwsze, powstanie funduszu celowego oznacza wyodrębnienie organizacyjne i/lub finansowe części pieniężnych środków publicznych z ogółu środków publicznych. Z wyodrębnieniem tym wiąże się najczęściej przekazanie do dyspozycji gestorów funduszu celowego pewnej części dochodów publicznych, np. podatków, obowiązkowych składek z różnych tytułów i innych obowiązkowych wpłat. Skutkiem wyodrębnienia środków w postaci funduszu celowego jest zapewnienie źródeł finansowania dla wybranej dziedziny działalności.

przeczytaj resztę

Funkcje funduszy celowych cz. II

Funkcja mobilizacji środków publicznych polega na tym, że fundusze celowe mogą sprzyjać powiększaniu środków publicznych, zwłaszcza wtedy, gdy zwiększanie to nie jest możliwe ani wskazane przy użyciu tradycyjnych instrumentów fiskalnych (podatków, ceł). W posługiwaniu się funduszami publicznymi celowymi występuje istotny czynnik psychologiczny, gdyż właściwie sformułowany cel. dla którego tworzy się fundusz, może znaleźć akceptację społeczeństwa i podmiotów gospodarczych. Ma to ważne znaczenie zarówno wówczas, gdy dochody wnoszone na rzecz poszczególnych funduszy są dobrowolne, jak i wówczas, gdy źródłem dochodów są przymusowe wpłaty podmiotów gospodarczych i poszczególnych obywateli. W tym drugim przypadku łatwiej jest znieść ciężar publiczny, jeżeli wiadomo, że przymusowe wpłaty są przeznaczone na cel mający wysoką rangę w hierarchii potrzeb (celów).

przeczytaj resztę

Różnice między podatkiem a pożyczką

– 1. Przymusowy charakter

– 2. Natychmiastowe zubożenie podatnika

– 3. Obciąża obecne pokolenia

– 4. Przerzucany w cenę – inflacjogenny

przeczytaj resztę

Zasady podatkowe cz. II

Zasada elastyczności oznacza, iż podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne. Podatki powinny być tak skonstruowane (skale podatkowe), żeby uwzględniały różną w różnym czasie sytuację podatników, jak i całej gospodarki. Zasadę tę, która pierwotnie wskazywała na zachowanie prostej zależności między np. rozmiarami działalności gospodarczej a wysokością podatków, twórczo rozwinięto w ramach koncepcji automatycznych stabilizatorów koniunktury. Koncepcja ta zakłada reagowanie skal podatkowych (w podatku dochodowym) na przebieg cyklu koniunkturalnego.

przeczytaj resztę

Mechanizm alokacji dobra prywatnego i dobra publicznego cz. II

Jeżeli produkcja (podaż) dobra prywatnego jest mniejsza niż odpowiada to odcinkowi OH, to korzyść końcowa przekracza koszt krańcowy i konsutnenci będą płacić więcej, niż jest to potrzebne do pokrycia kosztów. Korzyść netto producenta będzie realizowana przez wzrost produkcji dopóty, dopóki korzyść krańcowa nie przekroczy kosztu krańcowego. W naszym przykładzie maksymalizowanie korzyści netto następuje na odcinku OH, a równowaga między kosztem krańcowym a korzyścią krańcową wystąpi w punkcie E. Gdyby produkcja (podaż) dobra prywatnego była większa niż odpowiada to odcinkowi OH, wówczas wystąpiłyby straty społeczne, gdyż koszt krańcowy byłby wyższy niż korzyść krańcowa.

przeczytaj resztę

Neoliberalizm i nowy konserwatyzm fiskalny cz. II

Nie będę rozwijać tego wątku i poprzestanę na wypunktowaniu głównych założeń nowego konserwatyzmu fiskalnego. Należą do nich:

przeczytaj resztę